Photo by krakenimages on Unsplash
Umowa użyczenia jest jedną z tych rodzajów umowy, których częstotliwość występowania w obrocie prawnym zachodzi stosunkowo często. Już w starożytnym Rzymie znano tę instytucję pod nazwą commodatum, która de facto służyła do tego samego celu, co w obecnych czasach. Wobec tego należy rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące tej umowy i rozkładając ją na czynniki pierwsze odpowiedzieć na fundamentalne a zarazem najczęściej pojawiające się pytania: czym jest umowa użyczenia, jakie są jej cechy charakterystyczne oraz dla kogo znajdzie swoje zastosowanie? Serdecznie zapraszamy do lektury!
Pod pojęciem wyżej wymienionego terminu należy rozumieć przede wszystkim sytuację prawną, w której to użyczający (komodant) obowiązuje się zezwolić biorącemu (komodatariuszowi) na bezpłatne używanie danej rzeczy, która została mu oddana jako przedmiot umowy użyczenia (art. 710 k.c.). Co ważne, umowa ta należy do umów nieodpłatnych, realnych, jednostronnie zobowiązujących. To, iż jest ona realna, znaczy tyle, że do jej zawarcia konieczne jest złożenie oświadczeń woli oraz wydanie rzeczy komodatariuszowi. Natomiast, jeżeli chodzi o kwestię tego, że umowa użyczenia jest jednostronnie zobowiązująca, oznacza to tyle, iż to użyczający zobowiązany jest do spełnienia przedmiotowego świadczenia. Umowa użyczenia jest ważna tylko i wyłącznie, gdy nastąpiło faktyczne wydanie rzeczy.
Umowę użyczenia można zawrzeć na czas określony oraz nieokreślony. W związku z tym należy zawrzeć tę informację w treści zawieranej umowy. Zatem, jeżeli umowa została zawarta na czas określony – należy zaznaczyć ten fakt w umowie.
Zgodnie z prawem, każda rzecz oznaczona, co do tożsamości tzw. res species oraz oznaczona, co do gatunku – res gentium. Ważne jest, aby rzecz ta nadawała się do używania. Należy mieć na uwadze, że zgodnie z polską jurysdykcją pieniądze nie mogą być przedmiotem umowy użyczenia.
Przy zawieraniu umowy użyczenia strony winny oświadczyć, iż komodatariusz przyjął przedmiot kompletny oraz sprawny, który bez żadnych problemów może używać we własnym celu. W tym miejscu należy zasygnalizować, że strony mogą zawrzeć w umowie sposób korzystania z rzeczy przez biorącego. Jeżeli tej informacji nie ma w treści umowy, wówczas zakłada się, iż będzie używana ona zgodnie z jej fundamentalnym przeznaczeniem (art. 712 § 1 k.c.).
Wobec takich stanów faktycznych, ustawodawca wykazując się antycypacją uregulował tę kwestię w art. 711 k.c. Zgodnie z tym przepisem, użyczający obowiązany jest do naprawienia szkody, gdy wiedząc o wadzie/wadach rzeczy, nie powiadomił o tym biorącego. Ważne, aby biorąc w użyczenie rzecz dokładnie ją sprawdzić, ponieważ powyższy przepis nie ma zastosowania do wad, które komodatariusz z łatwością mógł dostrzec.
Co do zasady, biorący ponosi podstawowe koszty wynikające z eksploatacji przedmiotu umowy. Jednakże strony mogą umówić się, że użyczający przykładowo użyczając samochodu będzie pokrywał wydatki związane z zakupem paliwa, serwisowaniem pojazdu itd. Natomiast w sytuacji, gdy nie ma zawartych takich informacji w umowie, a komodatariusz poczynił takie nakłady, wówczas stosuje się przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
Sytuacje takie reguluje art. 714 k.c. Odpowiedzialność spoczywa na biorącym, jeżeli używał rzeczy sprzecznie z treścią umowy bądź z jej ogólnym zastosowaniem np. używał samochodu Daewoo Tico do wywozu bel drewna z lasu. Biorący ponosi również odpowiedzialność, gdy bez zezwolenia w umowie ani nie będąc zmuszony powstałym stanem faktycznym powierza rzecz osobie trzeciej; i wówczas dochodzi do utraty albo uszkodzenia przedmiotu umowy. Należy dodać w tym momencie, że użyczający jeżeli nie chce, aby komodatariusz użyczał przedmiotu osobie trzeciej, winien zaznaczyć to w umowie – choć przepisy Kodeksu cywilnego i tak regulują tę kwestię.
Zgodnie z art. 715 k.c. użyczający w sytuacji, gdy umowa została zawarta na czas nieoznaczony, zakłada się, iż kończy się ona z chwilą, gdy biorący zrobił z rzeczy użytek, którego cel zawarty był w umowie, bądź gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić. Oczywistym jest, że jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas określony, wygasa ona z dniem przyjętym w treści umowy.
W przypadku, gdy biorący używa rzeczy niezgodnie z jej umowną treścią, bądź ogólnym zastosowaniem, pomimo braku zgody użyczającego bądź będąc zmuszony sytuacją powierza ją osobie trzeciej, wówczas komodant może zażądać zwrotu takiej rzeczy, choćby umowa była na czas nieokreślony. Ważne, aby mieć na uwadze, iż również w sytuacji, gdy użyczającemu rzecz nieoczekiwanie stanie się potrzebna z powodów nieprzewidzianych wcześniej przy zawieraniu umowy użyczenia.
Biorący po zakończeniu umowy użyczenia, obowiązany jest zwrócić rzecz w stanie niepogorszonym (art. 719 § 1 k.c.). Z tym, że nie ponosi on odpowiedzialności za pogorszenie, które jest wynikiem typowego, prawidłowego eksploatowania przedmiotu umowy.
Użytkowanie w ten sposób rzeczy nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, w związku z tym biorący nie opłacić podatku PCC.
Wszelkie roszczenia użyczającego przeciwko biorącemu do używania i vice versa przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (art. 719 k.c.)
Wchodząc w stosunek prawny, którego urzeczywistnieniem będzie zawarcie umowy użyczenia należy przede wszystkim zawrzeć nazwy stron, adresy, numery dowodów, ewentualnie NIP, a także wpis do rejestru przedsiębiorców – w przypadku osoby prawnej. Ponadto, na końcu jej zawrzeć w jaki sposób mogą zostać zgłaszane zmiany do treści umowy (w tzw. postanowieniu końcowym). Należy również dodać informację o ilości egzemplarzy umów użyczenia, a także podpisy stron bądź osób reprezentujących. Umowa użyczenia może zawierać również sposób przekazania rzeczy (oddania) oraz oznaczone miejsce, w którym czynność ta zostanie wykonana – w tym miejsce, gdzie biorący będzie mógł użytkować rzecz.
Jeżeli jesteś zainteresowany analizą lub napisaniem umowy użyczenia, zadzwoń 884 888 536, umów się na spotkanie z Zespołem Kancelarii Adwokackiej Urban specjalizującej się w pisaniu umów.
Więcej artykułów dotyczący umów można znaleźć w tym miejscu:
Autor: Marcin Kapuściński – Kancelaria Adwokacka Urban z Rzeszów
