Photo by Ani Kolleshi on Unsplash
Odpowiedzialność ta nie jest ponoszona przed sądami powszechnymi lub organami administracyjnymi państwa, lecz przepisy prawa upoważniają do jej sprawowania specjalnie do tego powołane organy samorządowe w postaci rzeczników odpowiedzialności zawodowej oraz sąd powołany w ramach samorządu lekarzy. Odpowiedzialności zawodowej podlegają członkowie samorządu, a ponadto także obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej wykonujący czasowo i okazjonalnie zawód medyczny na terytorium RP.
W odróżnieniu od odpowiedzialności karnej, której podstawą jest popełnienie czynu odpowiadającego opisowi zawartemu w ustawie, podstawa odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących zawody medyczne została bardzo ogólnie określona, bez wskazywania konkretnych zachowań kwalifikowanych jako przewinienia zawodowe.
Osoba wykonująca zawód medyczny ponosi odpowiedzialność zawodową za przewinienia zawodowe, na które składa się naruszenie przepisów prawnych, oraz naruszenie zasad etyki zawodowej. Zatem dla poniesienia odpowiedzialności zawodowej wystarczające jest naruszenie zasad etycznych i jednocześnie nie jest konieczne naruszenie przepisu obowiązującego prawa.
Należy podkreślić, iż przepisy prawne regulujące wykonywanie zawodów lekarza i lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej, diagnosty laboratoryjnego i aptekarza zawarte są w ustawach regulujących ich statusy zawodowe, w ustawie o działalności leczniczej oraz w innych ustawach szczegółowych dotyczących różnych aspektów wykonywania zawodów medycznych (np. ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach).
Podstawowym źródłem zasad etycznych lekarza jest Kodeks Etyki Lekarskiej z dnia 2 stycznia 2004 r. W kwestiach nieporuszanych w ww. kodeksie, a urągającym zawodowi lekarza, należy szukać w dobrych praktykach przyjętych przez środowisko medyczne.
Wskazać należy, iż postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy o ten sam czyn, toczy się niezależnie od postępowania karnego w sprawie o przestępstwo, postępowania w sprawie o wykroczenie lub postępowania wszczętego w jednostce organizacyjnej, w której przepisy szczególne przewidują takie postępowanie. Może jednak być ono zawieszone do czasu ukończenia postępowania karnego lub dyscyplinarnego, o ile ich wynik może mieć wpływ na rozstrzygnięcie w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy.
Przybliżając tematykę odpowiedzialności zawodowej lekarza wskazać należy na etapy postępowania dyscyplinarnego. Na wstępie wykonywane są czynności sprawdzające. Mają one na celu zbadanie okoliczności koniecznych do ustalenia, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. W głównej mierze w trakcie czynności sprawdzających dokonuje się przesłuchania w charakterze świadka osoby składającej skargę na osobę wykonującą zawód medyczny. Na tym etapie nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu.
Kolejno przeprowadza się postępowanie wyjaśniające. Jego celem jest ustalenie, czy został popełniony czyn mogący stanowić przewinienie zawodowe, wyjaśnienie okoliczności sprawy, a w przypadku stwierdzenia znamion przewinienia zawodowego – ustalenie osoby obwinionej oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu zawodowego.
Po zbadaniu wyżej wskazanych okoliczności, dochodzi do postępowania przed sądem zawodowym, którego celem jest pociągniecie do odpowiedzialności sprawcy przewinienia zawodowego oraz ujawnienia okoliczności sprzyjających popełnieniu przewinienia zawodowego, a także zapobieganie im, umocnienie poszanowania praw i zasad współżycia społecznego.
Ostatnim etapem jest przeprowadzenie postępowania wykonawczego. Celem jego jest wykonanie orzeczeń zapadłych w toku postępowania przed sądem zawodowym.
Postępowanie wyjaśniające w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej prowadzą okręgowi rzecznicy odpowiedzialności zawodowej oraz Naczelny Rzecznik. Rzecznik ma obowiązek wszczęcia takiego postępowania, jeżeli uzyskał wiarygodną informację o przewinieniu z zakresie odpowiedzialności zawodowej osoby wykonującej zawód medyczny. Informacja taka może pochodzić m.in. od osoby pokrzywdzonej, innej pielęgniarki, położnej, lekarza, kierownika podmiotu leczniczego, czy jej źródłem mogą być środki masowego przekazu.
Rzecznik odmawia wszczęcia postępowania, jeżeli zachodzą okoliczności wyłączające postępowanie m.in. czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia, czyn nie stanowi przewinienia zawodowego, osoba zmarła, szkodliwość społeczna czynu jest znikoma i wówczas wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego.
Rzecznik prowadząc postępowanie ma obowiązek do zachowania obiektywizmu i szczegółowego wyjaśnienia sprawy. W tym celu może przesłuchiwać pokrzywdzonego i inne osoby w charakterze świadków, powoływać i przesłuchiwać biegłych lub specjalistów, jak również przeprowadzać inne dowody.
W przypadkach niecierpiących zwłoki, w szczególności wtedy, gdy mogłoby to spowodować zatarcie śladów lub dowodów przewinienia zawodowego rzecznik może przesłuchiwać lekarza w charakterze osoby obwinionej, przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia.
Jeżeli zebrany w postępowaniu wyjaśniającym materiał dowodowy wskazuje na fakt popełnienia przewinienia zawodowego, rzecznik wydaje postanowienie o przedstawieniu lekarzowi zarzutów, natomiast jeżeli nie dostarczyło podstaw do sporządzenia wniosku o ukaranie, rzecznik wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, bez konieczności uprzedniego zaznajomienia osoby obwinionej z materiałami dowodowymi postępowania wyjaśniającego. Postępowanie wyjaśniające powinno być zakończone w terminie 6 miesięcy od dnia uzyskania informacji wskazującej na możliwość popełnienia przewinienia zawodowego, okres ten może przedłużyć Naczelny Rzecznik, nie dłużej niż o kolejne 6 miesięcy.
Gdy zebrany w toku postępowania wyjaśniającego materiał dowodowy potwierdza zasadność zarzutów i stanowi istotną podstawę do sporządzenia wniosku o ukaranie, rzecznik zawiadamia osobę obwinianą i jej obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania wyjaśniającego wraz z pouczeniem o możliwości uprzedniego przejrzenia akt. Osoba obwiniona i jej obrońca muszą mieć co najmniej 14 dni na zapoznanie się z materiałem dowodowym, termin ten należy liczyć od dnia doręczenia zawiadomienia. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo osoby obwinionej i jej obrońcy nie wstrzymuje dalszego postępowania.
Rzecznik składa sądowi lekarskiemu lub pielęgniarek i położnych wniosek o ukaranie. W przeciwnym razie oraz w sytuacji, gdy w toku postępowania wystąpi któraś z przeszkód w procesowym prowadzeniu postępowania, rzecznik wydaje postanowienie nie występuje z wnioskiem o ukaranie, natomiast wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego.
Stronami postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy są osoba pokrzywdzona, osoba obwiniona i rzecznik odpowiedzialności zawodowej albo jego zastępca. W postępowaniu przed sądem rzecznik jest oskarżycielem, tzn. popiera wniosek o ukaranie. Ma prawo też do zgłaszania wniosków dowodowych i zadawania pytań. Za obwinionego uważa się lekarza, wobec którego w toku postępowania wyjaśniającego rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub przeciwko któremu skierował do sądu lekarskiego wniosek o ukaranie.
Photo by Ben White on Unsplash
Rzecznik odpowiedzialności zawodowej w czasie postępowania wyjaśniającego albo sąd lekarski w czasie postępowania przed sądem lekarskim może z inicjatywy lub za zgodą stron skierować sprawę do postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i obwinionym. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż 2 miesiące, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania wyjaśniającego.
Rozprawa przed sądem lekarskim jest jawna. Wyłączenie jawności następuję, gdy jawność mogłaby naruszać tajemnice zawodową, wywoływać zakłócenie spokoju lub porządku publicznego, obrażać dobre obyczaje, ujawnić okoliczności ważne dla interesu państwa oraz naruszać ważny interes prywatny. Z wnioskiem o wyłączenie jawności może także wystąpić pokrzywdzony.
Warunkiem odpowiedzialności za przewinienie zawodowe, podobnie jak w odpowiedzialności karnej, jest przypisanie lekarzowi winy.
W przypadku orzeczenia tych kar, sąd lekarski może zarządzić opublikowanie orzeczenia w biuletynie okręgowej izby lekarskiej, której obwiniony jest członkiem.
Od orzeczenia okręgowego sądu lekarskiego, rzecznikowi, pokrzywdzonemu i obwinionemu lekarzowi przysługuje prawo odwołania się do Naczelnego Sądu Lekarskiego w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia.
Naczelny Sąd Lekarski może utrzymać w mocy, uchylić albo zmienić orzeczenie okręgowego sądu lekarskiego. Orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego kończące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej są prawomocne z chwilą ogłoszenia. Uzasadnienie takiego orzeczenia doręcza się stronom wraz z pisemnym uzasadnieniem w terminie 2 miesięcy od dnia jego ogłoszenia. Od prawomocnego orzeczenia, w warunkach i na zasadach określonych, można wnieść kasację lub wznowić postępowanie.
Prawomocne ukaranie karami zawieszenia prawa wykonywania zawodu i jego pozbawienie stanowi podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika albo umowy cywilnoprawnej, na podstawie, której lekarz wykonuje zawód.
#AdwokatRzeszów #UrbanLaw
