Umowa przewozu zawierana jest codziennie przez wiele podmiotów. Wszelkiego rodzaju przesyłki, które odbieramy jako konsumenci czy to w domach, mieszkaniach, za pośrednictwem paczkomatów jak również w specjalnych punktach skorelowane są z niniejszą umową. Wychodząc naprzeciw licznym Państwa pytaniom na łamach niniejszego artykułu zajmiemy się jej dwoma rodzajami; a mianowicie: umową przewozu osób oraz rzeczy.
Umowa przewozu zgodnie ze swoim założeniem polega na zobowiązaniu się przewoźnika, który reprezentując swoje przedsiębiorstwo trudniące się przewozem osób i/lub rzeczy do przewozu ich w zamian za wynagrodzenie. Do najważniejszych cech umowy przewozu zaliczyć należy to, iż jest ona wzajemna, odpłatna oraz dwustronnie zobowiązująca.
Art. 774 k.c.: „Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy”.
Umowa przewozu została uregulowana przez ustawodawcę w przepisach Kodeksu cywilnego (art. 774-793). Co do zasady zaliczyć ją należy do typowego kontraktu, przy czym należy pamiętać, iż nie można jej zaszufladkować w kanon praw względnych – tj. brak możliwości indywidualnego kształtowania takiej umowy. Przedmiotem umowy przewozu mogą być umowy przewozu osób bądź rzeczy. Uważa się, że momentem zawarcia umowy jest jej zaoferowanie oraz przyjęcie przez zleceniodawcę.
Na uwagę zasługuje również kolejny artykuł Kodeksu cywilnego tj. art. 775, który stanowi: „Przepisy tytułu niniejszego stosuje się do przewozu w zakresie poszczególnych rodzajów transportu tylko o tyle, o ile przewóz ten nie jest uregulowany odrębnymi przepisami”.
Treść przepisu wskazuje, iż normy prawne zawarte w Kodeksie cywilnym dotyczące umowy przewozu, znajdują również zastosowanie do skonkretyzowanych gałęzi transportu. Nie ma znaczenia tu czy przepisy szczegółowe, które je regulują zawierają klauzule odsyłające. Ustawą, która ogólnie reguluje różne kategorie przewozu jest Prawo przewozowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1983 ze zm.). W tym akcie prawnym nie ma natomiast uregulowań dotyczących transportu konnego, morskiego oraz lotniczego.
W tego rodzaju umowie, przewoźnik zobowiązuje się za stosownym wynagrodzeniem przewieźć podróżnego z punktu A do punktu B. W powyższego wynika, że stronami tego rodzaju umowy jest odpowiednio: przewoźnik oraz podróżny.
Nie jest to uregulowane żadnymi przepisami. Uwzględniając literę prawa zawartą w Prawie przewozowym, umowa taka zostaje zawarta poprzez zakup odpowiedniego biletu lub zajęcie miejsca w danym środku transportu.
Zgodnie z art. 776 k.c. przewoźnik obowiązany jest zapewnić podróżnym bezpieczne warunki podróży, higieny a także udogodnień, które ze względu na dany środek transportu uważa się za niezbędne. Co więcej, uwzględniając art. 777 § 1 dotyczący odpowiedzialności za bagaż, przewoźnik ponosi za niego odpowiedzialność, gdy powstała szkoda była wynikiem rażącego niedbalstwa lub umyślności.
Zgodnie z przedmiotowym artykułem, wszelkie roszczenia związane z umową przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu, a w przypadku gdy przewóz nie został wykonany – od dnia, kiedy miał być zrealizowany. Forma umowy przewozu osób nie jest uregulowana żadnymi przepisami. Zgodnie z prawem przewozowym zostaje zawarta przez zakup biletu lub zajęcie miejsca w środku transportu.
Umowa przewozu rzeczy związana jest ze zobowiązaniem się do przewozu danego towaru lub towarów za odpowiednim wynagrodzeniem. Przedmioty te powinny zostać określone w załączniku do umowy. Stronami umowy przewozu rzeczy są przewoźnik oraz wysyłający.
Umownie za zawarcie umowy przyjmuje się przyjęcie przesyłki do przewozu oraz przekazanie listu przewozowego. Zgodnie z art. 780 § 1 wysyłający na żądanie przewoźnika winien wystawić list przewozowy zawierający swój adres oraz adres odbiorcy, miejsce przeznaczenia, oznaczenie przesyłki według rodzaju, ilości oraz sposób opakowania, a także wartość rzeczy szczególnie cennych (zob. art. 779 k.c. – obowiązki wysyłającego).
Elementami determinującymi istotę umowy przewozu są:
W takiej sytuacji, przy uwzględnieniu przepisu z art. 781 § 1, jeżeli przewoźnik stwierdzi, iż stan zewnętrzny przesyłki lub jej opakowanie nie jest odpowiednie, przewoźnik może zażądać, by wysyłający złożył stosowne oświadczenie na piśmie co do jej stanu, a w przypadku, gdy wysyłający rażąco naruszył ten stan – przewoźnik może odmówić przewozu rzeczy. Co ważne, jeżeli przewoźnik podejmie zamówienie bez zastrzeżeń, mamy wówczas do czynienia z domniemaniem, iż przesyłka była od początku w należytym stanie.
Wysyłający ma obowiązek wystawić list przewozowy, a oprócz tego w oparciu o art. 782 k.c. koniecznie musi wydać dokumenty celne, administracyjne i podatkowe; jeśli takie są. Natomiast przewoźnik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić o nadejściu przesyłki (zob. art. 784 k.c.), może także oddać przesyłkę innemu przewoźnikowi, jednakże wówczas ponosi za nią odpowiedzialność. Co więcej, zgodnie z art. 787 § 1 k.c. jeżeli odbiorca odmawia przejęcia przesyłki bądź jeśli z innych przyczyn nie można jej mu dostarczyć, wówczas przewoźnik powinien niezwłocznie zawiadomić o tym fakcie wysyłającego. Co ważne, jeżeli wysyłający nie nadeśle stosownych wskazówek w odpowiednim czasie, przewoźnik powinien oddać przesyłkę na przechowanie lub ją zabezpieczyć, o czym zawiadamia zarówno wysyłającego, jak i odbiorcę.
Dotyczy to przede wszystkim przesyłek, które narażone są na zepsucie – głównie artykuły spożywcze. W oparciu o art. 787 § 2 k.c. w tej sytuacji, bądź gdy wymaga to przeznaczenia dodatkowych kosztów, przewoźnik może ją sprzedać przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o skutkach zwłoki kupującego z odebraniem rzeczy sprzedanej.
Zgodnie z art. 788 § 1 k.c. odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie w czasie egzystencji umowy przewozu tj. od przejęcia do wydania odbiorcy, nie powinna przekraczać wartości przesyłki. Odstępstwem od tego są sytuacje, gdy przewoźnik umyślnie lub poprzez rażące niedbalstwo doprowadził do niepożądanego stanu związanego z przesyłką. Co ważne, przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za ubytki naturalne przesyłki.
Ustawodawca uregulował tę kwestię w art. 790 § 1 k.c. Na podstawie tego przepisu przewoźnikowi przysługuje ustawowe prawo zastawu na przesyłce. Ze swojego prawa korzystać może dopóki przesyłka znajduje się u niego lub u osoby, która ją dzierży w jego imieniu, bądź dopóki może nią rozporządzać za pomocą dokumentów.
Wszelkie roszczenia przeciwko przewoźnikowi wynikające z umowy przewozu wygasają w skutek zapłaty należności przewoźnika i przyjęcia przesyłki bez zastrzeżeń. Warte zapamiętania jest to, iż nie dotyczy to roszczeń z tytułu niewidocznych uszkodzeń przesyłki – jeżeli odbiorca w ciągu tygodnia powiadomił o nich przewoźnika (zob. art. 791 § 1 k.c.). Co więcej, powyższe nie ma zastosowania, gdy szkoda powstała umyślnie lub z powodu rażącego niedbalstwa przewoźnika.
Wszelkie roszczenia z umowy przewozu rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia wydania rzeczy, utraty przesyłki lub dostarczenia z opóźnieniem.
Na podstawie przepisu zawartego w art. 793 k.c. roszczenia takie przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę lub od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.
Za ciekawy przykład, jak działa działalność odszkodowawcza związana z przewozem osób oraz rzeczy może posłużyć przykład dwóch turystów, którzy podróżowali autokarem do Grecji. Turyści byli w posiadaniu dwóch bardzo drogich laptopów. Turysta A postanowił oddać sprzęt przewoźnikowi, natomiast turysta B zdecydował, że będzie trzymał go całą podróż przy sobie w swoim plecaku. Niestety podczas podróży przez Serbię doszło do wypadku, w którym na skutek mocnego zderzenia z ciężarówką w obu laptopach doszło do szkody całkowitej. Finalnie turysta, który oddał do przechowania swój sprzęt, przewoźnik naprawił szkodę na mocy przysługującego prawa turyście A. Natomiast turysta B z tego powodu, że postanowił trzymać sprzęt przy sobie, nie oddając go przewoźnikowi, z tego prawa skorzystać już nie mógł.
Jeżeli jesteś zainteresowany umowami, zachęcamy do lektury:
Jeżeli jesteś zainteresowany analizą lub napisaniem umowy najmu, zadzwoń i umów się na spotkanie ze specjalistami z prawa umów. Dostępni jesteśmy pod numerem telefonu: 884 888 536.
Autor: Marcin Kapuściński
