Photo by Markus Spiske on Unsplash
Pomimo ciągłego postępu i rozwoju programów komputerowych umożliwiających dokonywanie zakupów bez opuszczania miejsca zamieszkania, uczestnicy obrotu internetowego nadal nie są zorientowani, czego dokładnie mogą się domagać od kontrahenta. Niewielu konsumentów ma świadomość, że wykorzystanie takiej formy zakupu powoduje jednoczesne powstanie po ich stronie określonych uprawnień, a po stronie przedsiębiorcy określonych obowiązków. Wychodząc naprzeciw najbardziej palącym pytaniom, w niniejszym artykule zamierzam precyzyjnie wskazać, jaką treść zawiera stosunek prawny powstały na podstawie umowy zawartej z wykorzystaniem Internetu wraz ze wskazaniem najbardziej interesujących uprawnień i obowiązków.
Czym może być umowa zawierana przez Internet?
Zakup towaru czy usługi poprzez łączność internetową jest swoistym rodzajem umowy. W większości przypadków, zaciągnięte zobowiązanie ma charakter umowy zawieranej na odległość. Definicję takiej umowy przedstawia art. 2 Ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o Prawach Konsumenta. Formę tę charakteryzuje brak fizycznej obecności potencjalnych kontrahentów w miejscu zawarcia umowy na rzecz wykorzystania co najmniej jednego środka porozumiewania się na odległość. Specyfikę takiej formy kształtuje obecność zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, co oznacza, że zawartą na odległość będzie niemal każda umowa za pośrednictwem Allegro, Otomoto czy OLX.
Wartym zaznaczenia jest, że aby umowa miała charakter zawieranej na odległość klientem musi być konsument, natomiast sprzedającym lub usługodawcą przedsiębiorca. Jest to wymóg obligatoryjny, a zdecydowane stanowisko w tej sprawie zajął już Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – oznacza to, że umowy niehandlowe zawierane pomiędzy konsumentami nie korzystają z dorobku uprawnień umów zawieranych na odległość.
Kto jest konsumentem, a kto nim nie jest?
Zgodnie z art. Kodeksu Cywilnego konsumentem jest osoba fizyczna, dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą w formie zorganizowanej, tzn. uczestniczysz w obrocie gospodarczym jako spółka osobowa (m.in. spółka jawna, spółka komandytowa) lub spółka kapitałowa (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna), to nie przysługują Ci uprawnienia związane z bycia konsumentem – w świetle przepisów prawa konsumentem może być bowiem tylko i wyłącznie osoba fizyczna. Konsumentem nie jest również osoba fizyczna, która prowadzi działalność gospodarczą i w jej ramach dokonała z innym przedsiębiorcą określonej czynności prawnej.
Czy osobom prowadzącym działalność gospodarczą niezorganizowaną w formie spółki handlowej przysługuje miano konsumenta?
Tak, jak najbardziej! Przedsiębiorcy, którzy prowadzą prostą działalność gospodarczą powstała po wpisie do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) lub wspólnicy spółki cywilnej mają możliwość być konsumentami, jednak jak zaznaczono w akapicie poprzednim są nimi tylko wtedy gdy dokonują czynności prawnej, która nie jest związana z ich działalnością gospodarczą. Słowem, jeżeli zajmujesz się produkcją mebli, a dokonasz zakupu odzieży na wesele – jesteś konsumentem, jeżeli natomiast kupisz specjalistyczną odzież ochronną z myślą o wykorzystaniu jej w swojej profesji – tracisz uprawnienia konsumenckie.
Czy przedmiotem umowy zawieranej na odległość mogą być usługi?
Art. § 2Kodeksu Cywilnego zrównuje oświadczenia woli wyrażone w postaci elektronicznej z oświadczeniem złożonym w tradycyjnej formie pisemnej. Aktualnie nic nie stoi na przeszkodzie, aby za pośrednictwem środka elektronicznego kształtować swoja sytuacje prawną w określony sposób, czyli zaciągnąć dowolne zobowiązanie. Częstą praktyką jest obecnie wykorzystanie platform internetowych do zakupu karnetu na siłownię – tak skonstruowana usługa jest równoznaczna z karnetem formie papierowej, jednakże zdecydowanie dogodniejsza w kwestii zmiany lub zakończenia powstałego stosunku prawnego.
Nie wszystkie usługi mogą być jednak przedmiotem umowy zawieranej na odległość. Przywołanej wcześniej Ustawy o prawach konsumentów nie stosuje się do umów o usługi finansowe, dlatego pomimo naszych usilnych prób nie wywoła skutków prawnych zawarta za pośrednictwem środka elektronicznego umowa kredytu konsumenckiego.
W jaki sposób towar może zostać dostarczony?
Sposób dostarczenia jest rezultatem swobodnego wyboru konsumenta spośród opcji przedstawionych przez sprzedawcę. W praktyce jednak sprzedawca często narzuca konsumentowi formę najdogodniejszą dla jego formy prowadzenia biznesu.
Jeżeli dostarczenie towaru wymaga wykorzystania zwiększonych nakładów sił lub specjalistycznego montażu, przedsiębiorca powinien dokonać tego we własnym zakresie bądź za pomocą innego przedsiębiorcy. Ostatecznie zobowiązany jest do poinstruowania konsumenta o sposobie prawidłowego montażu. W przypadku, gdy towar zostanie uszkodzony w związku z nieprawidłowym montażem, a brak jest przejrzystych instrukcji, konsument nie odpowiada za szkody powstałe z tego powodu.
Czym jest prawo do odstąpienia od umowy?
Od każdej umowy zawartej na odległość, konsument ma prawo odstąpić bez podawania przyczyny w terminie 14 dniod dnia otrzymania towaru (w przypadku wysłania towaru w częściach, analogicznie od dnia otrzymania ostatniej części towaru), a w przypadku usług – od dnia zawarcia umowy. Uprawnienie to jest bezpośrednio związane z tą formą powstawania zobowiązań, które nie przysługuje w sklepach tradycyjnych. Racji występowania tego niecodziennego uprawnienie należy doszukiwać się w tzw. prawie do namysłu, czyli stworzeniu takich okoliczności w czasie i przestrzeni, które umożliwią zapoznać się kupującemu z przedmiotem umowy.
Odstąpić od umowy można jedynie poprzez złożenie stosownego oświadczenia – teoretycznie jego forma może być dowolna (nawet ustna), aczkolwiek dla celów dowodowych najlepiej uczynić to na piśmie. Warto wykorzystać do tego ogólnie dostępny wzorzec. Zgodnie z art. 30 Ustawy o Prawach konsumenta, w przypadku dopuszczenia opcji złożenia oświadczenia drogą elektroniczną, przedsiębiorca ma obowiązek potwierdzić konsumentowi fakt jego otrzymania.
Kiedy odstąpienie od umowy będzie w pełni skuteczne?
Do zachowania 14 dniowego terminu odstąpienia wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem – dla skuteczności odstąpienia nie ma znaczenia fakt, że dokument oświadczenia przedsiębiorca otrzyma z przekroczeniem terminu. Pamiętaj, że od powyższej zasady istnieje pewien wyjątek – jeżeli nie zostałeś poinformowany o prawie odstąpienia od umowy, możesz skorzystać z tego uprawnienia jeszcze w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Zwróć uwagę jednak, że Ustawodawca nie wymaga specjalnej formy poinformowania Cię o przysługującym uprawnieniu – przedsiębiorca spełni zatem swój obowiązek, jeżeli zamieści w wysyłce formularz odstąpienia bądź umieści ów klauzulę w jednym z punktów Regulaminu korzystania z usługi – nie oczekuj od niego specjalnej wiadomości głosowej.
Czy odstąpienie od umowy a zwrot towaru to pojęcia tożsame?
W żadnym wypadku – złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy a realny zwrot towaru to zupełnie inne czynności, które wcale nie muszą wystąpić jednocześnie. Odstąpienie musi zostać zrealizowane we wspomnianym terminie, natomiast zwrot może nastąpić i później, nie dłużej jednak niż w terminie 14 dni od złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Jeżeli nie zachowasz przywołanego terminu, możesz odpowiadać za niedogodności, jakie przedsiębiorca odczuje z powodu Twojej zwłoki. Niezachowanie terminu zwrotu nie wpływa jednak na skuteczność rozwiązania umowy.
Jakie obowiązki posiada konsument, a jakie przedsiębiorca w ramach zwrotu towaru?
Odstąpienie ma charakter konstytutywny, bowiem kształtuje nie tylko nową sytuację prawną, ale tworzy określone obowiązki po obu stronach zobowiązania.
Oprócz równowartości ceny towaru sprzedawca winien zwrócić konsumentowi koszty doręczenia mu zamówionego towaru do wysokości najtańszej opcji przesyłki dostępnej w danej ofercie. Powyższa dyspozycja ma olbrzymie znaczenie, w przypadku gdy wysłanie towaru powoduje daleko idące utrudnienia, przykładowo gdy przedmiotem zamówienia jest gabarytowy, nieporęczny przedmiot lub przedmiot podatny na zniszczenia. Jeżeli wybierzesz droższą opcję wysyłki, sprzedawca nie musi Ci zwracać powstałej w ten sposób różnicy.
W przypadku, gdy towar dostarczono d miejsca zamieszkania konsumenta lub charakter towaru nie pozwala na odesłanie go w zwykły sposób, przedsiębiorca jest zobowiązany do odebrania towaru we własnym zakresie.
Konsument jest odpowiedzialny wobec sprzedawcy za zmniejszenie wartości rzeczy w związku z korzystaniem z niej w nieodpowiedni sposób – nie pozbawia go to oczywiście uprawnienia do zbadania charakteru, cech czy sposobu funkcjonowania rzeczy zakupionej – nie może jednak doprowadzić przedmiotu do stanu niefunkcjonalności pod rygorem obciążenia go dodatkowymi kosztami, związanymi ze zmniejszeniem jego wartości. Konsument nie odpowiada jednak, gdy przedsiębiorca wbrew swojemu obowiązkowi nie poinformuje go o prawidłowym sposobie użytkowania rzeczy.
Jak powinien zachować się sprzedawca po otrzymaniu odstąpienia?
Sprzedawca jest zobowiązany niezwłocznie zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym wspomniane już koszty dostarczenia towaru. Ów obowiązek musi spełnić w ciągu 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia. Płatności musza być zwrócone tą samą drogą, której początkowo użył konsument. Jeżeli zapłaciłeś za towar przelewam, oczekuj wpłaty zwrotnej na swoim rachunku bankowym, chyba że wyraziłeś zgodę na zwrot w innej formie.
Przedsiębiorca może wstrzymać się ze zwrotem płatności do momentu otrzymania zwracanej rzeczy lub potwierdzenia jej odesłania – nie odkładaj zatem zwrotu do ostatniego dnia.
Czy odstąpienie od umowy jest tożsamym pojęciem wobec wypowiedzenia umowy?
W razie odstąpienia umowy uważa się ją jako niezwartą. Wraz z odstąpieniem wygasają również powiązane z umową główną umowy pochodne. Strony muszą sobie zwrócić wszystko, co w toku jej realizacji od siebie wzajemnie otrzymały. Warto wskazać, że odstąpienie jest czynnością prawną jednostronną, co oznacza, że jej złożenie nie wymaga zgody kontrahenta.
Wypowiedzenie umowy może nastąpić po upływie określonego terminu lub po zrealizowaniu danego celu, niekiedy również umowy przewidują możliwość wypowiedzenia w trakcie obowiązywania umowy. Wypowiedzenie wymaga wzajemnego rozliczenia się, które nie polega jednak na zwrocie świadczeń, niekiedy wiąże się z dodatkowymi dopłatami. Złożenie oświadczenie o wypowiedzeniu nie wywołuje skutków natychmiastowych, niekiedy strony zobowiązane są do świadczenia sobie wzajemnie po wypowiedzeniu do momentu ściśle określonego. W związku z powyższym wypowiedzenie jest przerwaniem umowy lub jej zakończeniem, w którym nie ma miejsca fikcja prawna, jakoby umowy nigdy nie było.
Jeżeli jesteś zainteresowany podobną tematyką albo masz problem związany z zawarciem umowy na odległość, śledź regularnie bloga lub zadzwoń.
autor: Tomasz Kisielka
