Photo by Tingey Injury Law Firm on Unsplash
W poprzednich artykułach z cyklu: „Fiskalizm postępowania cywilnego” zostały szeroko omówione kwestie zasad ponoszenia kosztów postępowania w trybie procesowym oraz nieprocesowym, a nadto zasady obliczania opłat sądowych od pism inicjujących postępowanie.
Zanim przystąpi się do wyjaśniania zasad ponoszenia kosztów czy też wysokości opłat w postępowaniu zabezpieczającym czy egzekucyjnym, warto w tym miejscu poruszyć temat obowiązków fiskalnych stron w toku trwania postępowania jurysdykcyjnego, czyli w momencie po złożeniu pierwszego pisma procesowego a przed orzeczeniem o kosztach postępowania w orzeczeniu kończącym postępowanie. Ustawodawca przewiduje bowiem dwie sytuacje procesowe, w których wystąpienie przez stronę z stosownymi żądaniami będzie wiązało się z koniecznością sprostania pewnym ciężarom fiskalnym.
W toku postępowania (o ile sprawa nie jest rozpoznawana w niektórych postepowaniach odrębnych, jak np. postepowanie w trybie uproszczonym) powód może zmienić zakres powództwa, występując z nowymi żądaniami, czy też rozszerzając lub ograniczając (przez cofnięcie) dotychczasowe. Takie zmiany przedmiotowe rzutują na zwiększenie się wartości przedmiotu sporu, co powoduje zwiększenie się opłaty sądowej, jeżeli ma ona charakter opłaty stosunkowej, a niekiedy również, kiedy ma charakter opłaty stałej.
Jeżeli bowiem powód występuje w pozwie z żądaniem zasądzenia na jego rzecz kwoty 25 000,00 zł (słownie dwadzieścia pięć tysięcy złotych 00/100), a w toku postępowania zwiększa tę kwotę do 35 000,00 zł (słownie trzydzieści pięć tysięcy złotych 00/100), to pierwotnie uiszczona opłata sądowa na poziomie 1 250,00 zł (słownie jeden tysiąc dwieście pięćdziesiąt złotych 00/100) po rozszerzeniu powództwa wynosić będzie 1 750,00 zł (słownie jeden tysiąc siedemset pięćdziesiąt złotych 00/100). Tym samym modyfikacja powództwa spowoduje zwiększenie się opłaty sądowej o 500,00 zł (słownie pięćset złotych 00/100).
W przypadku, gdy zmiana powództwa dotyczy cofnięcie powództwa w części, opłata sądowa nie zmienia się, a o sposobie rozliczeń rozstrzyga Sąd w orzeczeniu końcowym.
Przy zmianach zakresu powództwa, które nie wpływają na zwiększenie lub zmniejszenie się wartości przedmiotu sporu (np. przy zmianie czysto technicznej, jaką jest ustalenie odmiennej daty początkowej naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie), powstaje obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej (art. 25a u.k.s.c.).
Stosownie do art. 130 ze zn. 3 § 2 k.p.c., jeżeli obowiązek uiszczenia lub uzupełnienia opłaty powstał po wysłaniu odpisu pisma innym stronom, przewodniczący wzywa zobowiązanego do uiszczenia należnej opłaty w terminie tygodnia.
W przypadku bezskutecznego upływu terminu, Sąd będzie jednak prowadzić sprawę bez wstrzymywania biegu postępowania.
Powyższe powoduje, że w razie braku spełnienia przez stronę jej obowiązku fiskalnego, Sąd nie będzie w stanie zwrócić pisma i związać się podstawowym zakresem żądań, tylko zobowiązany będzie dalej prowadzić postępowanie, przy czym o obowiązku uzupełnienia opłaty orzeknie w orzeczeniu końcowym, stosując odpowiednio zasady obowiązujące przy zwrocie kosztów procesu.
Nie sposób stracić z pola widzenia faktu, że część czynności podejmowanych przez Sąd w toku postepowania powoduje powstanie większych wydatków, aniżeli te, które można pokryć z tytułu uiszczenia opłaty sądowej, która w domyśle takie działania ma finansować. Wśród najbardziej sztampowych przykładów takich czynności, należy wskazać te, które związane są z prowadzeniem postępowania dowodowego, zwłaszcza sporządzenie opinii biegłego sądowego czy też dokonanie oględzin poza siedzibą Sądu.
W celu zabezpieczenia Skarbu Państwa przed możliwą stratą, która powstałaby, gdyby wydatki związane z pewnymi czynnościami uiszczałby pierwotnie tenże (w zastępstwie stron), zaś nielojalne strony nie byłyby po zakończeniu postępowania stosowne kwoty zwrotnie uregulować, ustawodawca postanowił uzależnić wykonanie czynności związanej z wydatkami od uiszczenia przez stronę zaliczki na poczet potencjalnych kosztów jej przeprowadzenia.
Jak wynika bowiem z art. 130 ze zn. 4 § 1 k.p.c., strona, która wnosi o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, obowiązana jest uiścić zaliczkę na ich pokrycie w wysokości i terminie oznaczonym przez sąd – jeżeli więcej niż jedna strona wnosi o podjęcie czynności, sąd zobowiązuje każdą stronę, która z czynności wywodzi skutki prawne, do uiszczenia zaliczki w równych częściach lub w innym stosunku według swego uznania.
Wyprzedzając bardzo częste pytania w tym zakresie, warto podkreślić, że wysokość zaliczki jest oznaczana przez Sąd rozpoznający sprawę – w praktyce wartość zaliczki zależy od podejścia Sądu, który posiada tutaj pełną swobodę i opierać się może przy ustalaniu stosownej kwoty na dowolnych kryteriach, zwłaszcza własnym doświadczeniu życiowym i stanie majątkowym stron.
Zgodnie z art. 130 ze zn. 4 § 2 k.p.c., przewodniczący wzywa stronę zobowiązaną do wniesienia zaliczki, aby w wyznaczonym terminie nie dłuższym niż dwa tygodnie zapłaciła oznaczoną kwotę. Jeżeli strona zobowiązana mieszka lub ma siedzibę za granicą i nie ma w kraju przedstawiciela, termin powyższy wynosi miesiąc, przy czym, gdyby doręczenie wezwania miało mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej, oznacza się termin nie krótszy niż trzy miesiące.
Sąd podejmie czynność połączoną z wydatkami, jeżeli zaliczka zostanie uiszczona w oznaczonej wysokości – w razie jej nieuiszczenia sąd pominie czynność połączoną z wydatkami, co może mieć niekiedy fundamentalne znaczenie dla wyniku postępowania, zwłaszcza jeżeli od przeprowadzenia danej czynności zależy kwestia udowodnienia argumentu, na którym oparto wywodzone w pozwie żądanie.
Jak wynika z treści przywołanych przepisów, czynnością, z którą należy łączyć spełnienie obowiązku fiskalnego w toku postępowanie jest samo uregulowanie stosownej wpłaty, a nie powiadomienie o powyższym Sądu rozpoznającego sprawę. Dobrą praktyką jest jednak powiadomienie Sądu o fakcie uregulowania zaliczki lub uzupełniającej opłaty sądowej (i przedstawienie w załączeniu dowodu jej uiszczenia), tak aby oszczędzić Sądowi pracy, która polegać będzie na konieczności zwrócenia się do oddziału finansowego danej jednostki o dołączenie do akt sprawy stosownego potwierdzenia celem ustalenia faktu i daty spełnienia stosownego obowiązku prze stronę.
Warto przy tym zaznaczyć, że datą spełnienia obowiązku fiskalnego jest data wpłaty kwot na rachunek bankowy prowadzony przez daną jednostkę sądu powszechnego (lub w Kasie Sądu), a nie data jej zaksięgowania.
Jak widać ustawodawca z różną wrażliwością podchodzi do realizacji przez stronę jej obowiązków fiskalnych w toku postępowania i odmiennie traktuje niespełnienie ich przez stronę inicjującą postępowanie. Mieszane uczucia u autora artykułu budzi taka niekonsekwencja ze strony ustawodawcy, który w jednym przypadku wnioskowane czynności związane z wydatkami pominie, zaś w drugim – przedsięweźmie i ostatecznie rozliczy w orzeczeniu końcowym. Słuszny wydaje się więc postulat, aby de lege ferenda przepisy w tych przypadkach zrównać ze sobą i to w tym kierunku, aby Sąd w obu przypadkach żądane działania podejmował z obowiązkiem rozliczenia w późniejszym czasie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy przy sporządzeniu pisma przygotowawczego stanowiącego odpowiedź na wezwanie Sądu do uiszczenia zaliczki lub uzupełnienia opłaty sądowej, , skontaktuj się z prawnikami z Kancelarii Urban – chętnie Ci pomogą i przekażą wytyczne, dzięki którym będziesz wiedział, w jaki sposób prawidłowo postąpić. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban lub adwokatem Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) – zadzwoń – 884 888 536, napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego.
Autor: apl. adw. Tomasz Kisielka z Kancelarii Adwokackiej Urban (Adwokat Rzeszów)
