Fundacja rodzinna jest stosunkowo nowym podmiotem działającym w obrocie prawnym. Została wprowadzona do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej, która weszła w życie 22 maja 2023 roku. Podstawowym celem jaki przyświeca fundacji rodzinnej jest zapewnienie sukcesji w przedsiębiorstwach rodzinnych.
Jest to coraz bardziej popularne rozwiązanie dla przedsiębiorstw rodzinnych, pragnących zabezpieczyć swój majątek oraz skutecznie przeprowadzić proces sukcesji. W obliczu dynamicznych zmian rynkowych i potrzeb związanych z zarządzaniem majątkiem, fundacja rodzinna jest podmiotem prawnym, który oferuje wiele korzyści zarówno dla fundatorów, jak i ich bliskich.
Fundacja rodzinna to osoba prawna, która tworzona jest w zamiarze gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Osobowość prawną nabywa w chwili wpisu do rejestru fundacji rodzinnych, który prowadzony jest przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Fundator fundacji rodzinnej to innymi słowy osoba, która zakłada fundację rodzinną oraz przekazuje do niej mienie, które ma na celu pokrycie funduszu założycielskiego. Wartość funduszu założycielskiego określona jest w statucie, z zastrzeżeniem że jego wartość nie może być niższa niż 100 000 zł. Istotnym zauważania jest również fakt, iż fundator za wniesione mienie nie zyskuje żadnych praw udziałowych.
Ustawa wyraźnie wskazuje, że fundatorem może być jedynie osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, wobec powyższego musi być to osoba pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona. Ponadto fundator winien złożyć oświadczenie o ustanoweniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie. Warto zaznaczyć, ze co do zasady istnieje możliwość założenia fundacji rodzinnej przez kilka osób. Wyjątek stanowi ustanowenie fundacji rodzinnej w testamencie, w takim przypadku może być tylko jeden fundator. Wyjątek ten wynika z ogólnych zasad prawa spadkowego, które wskazują, że testament może zawierać rozporządzenie woli tylko jednego spadkodawcy.
Istotne jest również to, że nie istnieje ustawowy wymóg aby założyciele fundacji rodzinnej byli w jakimkolwiek stosunku pokrewieństwa, jak również nie ma wymogu stosunku małżeństwa. Tym samym umożliwia to zakładanie fundacji rodzinnej przez osoby będące w konkubinacie lub przez wspólników spółek handlowych, z uwzględnieniem i z zachowaniem ograniczeń wynikających z innych przepisów.
Założenie fundacji rodzinnej wymaga dokonania następujących czynności:
Oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej, niezależnie od tego czy jest składane w akcie założycielskim czy w testamencie musi być dokonane w formie aktu notarialnego, pod rygorem nieważności. Brak zachowania formy aktu notarialnego powoduje, że oświadczenie jest nieważne.
Ustawa o fundacjach rodzinnych wskazuje, że organami fundacji rodzinnej jest zarząd, rada nadzorcza a także zgromadzenie beneficjentów.
Zarząd można określić jako podstawowy organ, który pełni funkcję wykonawczą. Do głównych zadań zarządu w fundacji rodzinnej, analogicznie jak w spółkach prawa handlowego, należy wykonywanie bieżących spraw fundacji oraz reprezentowanie jej. W ujęciu praktycznym oznacza to, że działania spółki są zgodne z działalnością fundacji. Członków zarządu powołuje fundator, a w razie jego śmierci rada nadzorcza lub zgromadzenie beneficjentów. Członkiem zarządu może być osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Rada nadzorcza jest organem fakultatywnym w fundacji rodzinnej z jednym zastrzeżeniem, iż w przypadku gdy zgromadzenie beneficjentów przekracza liczbę 25 osób, wówczas musi być ona ustanowiona. Istotą powołania rady nadzorczej jest sprawowanie nadzoru nad działaniami podejmowanymi przez zarząd zarówno w imieniu fundatora, jak również w imieniu beneficjentów. W skład rady nadzorczej wchodzi jeden lub większa liczba członków, którzy powoływani są na 5 – letnia kadencję, chyba że w statut wskazuje inny okres kadencji. Członkowie rady nadzorczej powoływani są przez fundatora, a w przypadku jego śmierci przez zgromadzenie beneficjentów.
Zgromadzenie beneficjentów w fundacji rodzinnej można rozpatrywać analogicznie do zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia w spółkach kapitałowych. Wynika to z faktu, iż organizacja tego organu przejawia pewne nawiązania do wskazanych organów spółek handlowych. Zgromadzenie beneficjentów to organ uchwałodawczy. W zakres jego podstawowych zadań wchodzi podejmowanie uchwał w sprawach dotyczących: analiza i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy, udzielanie absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków, podziału lub pokrycia wyniku finansowego netto, wyboru firmy audytorskiej, rozwiązania fundacji rodzinnej w zakresie zaistnienia przesłanek określonych w przepisach ustawy.
– Ochrona procesu sukcesji w kolejnych pokoleniach;
– Utrzymanie rodzinnej tożsamości firmy;
– Ochrona przed rozdzieleniem udziałów lub akcji pomiędzy wszystkich spadkobierców;
– Możliwość ustanowienia klarownych zasad dotyczących wypłaty świadczeń.
Podstawową korzyścią z założenia fundacji rodzinnej jest ochrona sukcesji przedsiębiorstwa na rzecz członków rodziny właściciela. Umożliwia chronienie majątku przed roszczeniami wierzycieli, z zastrzeżeniem, iż zobowiązania fundatora powstały po wniesieniu majątku do fundacji. Fundacja rodzinna pozwala na oddzielenie majątku zarówno od majątku prywatnego jak również majątku firmowego. Pozycja fundatora jest również bezpieczna, ponieważ nie odpowiada on za zobowiązania fundacji rodzinnej. Wyjątek jednak stanowi sytuacja solidarnej odpowiedzialności fundacji z fundatorem za jego zobowiązania z tytułu cywilnoprawnego jak i zaległości podatkowe powstałe przed utworzeniem fundacji, jednak tylko do wysokości wniesionego do niej mienia.
– stosunkowo wysoka wartość minimalna funduszu założycielskiego;
– zakaz wycofywania środków wprowadzonych na pokrycie majątku fundacji;
Konieczność wprowadzenia do fundacji rodzinnej funduszu założycielskiego o wartości nie niższej niż 100 000 zł, może być dla mniejszych przedsiębiorców trudne do zrealizowania. Kolejną kwestią jest również brak możliwości wycofania środków, które zostały wprowadzone na poczet pokrycia majątku fundacji. Jest to argument, który uzasadnia przekonanie ze nie jest to trafne rozwiązanie dla bieżącej działalności operacyjnej związanej z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Oznacza to, że majątek fundacji nie jest przeznaczony na zaspokajanie bieżących potrzeb firmy.
Podsumowując, fundacja rodzinna to podmiot prawny stworzony w celu ochrony przedsiębiorstwa rodzinnego. Gromadzi kapitał, mający na celu zabezpieczyć interesy przyszłych pokoleń przedsiębiorcy. Fundacja oferuje wiele korzyści, ale na początku wymaga zgromadzenia znacznego majątku, który zasadniczo nie będzie mógł być wypłacany przez cały czas jej istnienia. Wobec tego to rozwiązanie sprawdza się szczególnie w przypadku średnich i dużych firm rodzinnych.
Jeśli czujesz, że przedstawione zagadnienie może dotyczyć Ciebie zgłoś się do Kancelarii Urban – oferujemy fachową i kompleksową pomoc. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban lub adwokatem Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) – zadzwoń – 884 888 536, napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego.
Autor: Katarzyna Prejsnar z Kancelarii Adwokackiej Urban w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów).
