Wartość przedmiotu sporu (inaczej wps) jest to, oznaczona kwotą pieniężną, wartość dochodzonego w procesie roszczenia. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego (dalej w tekście k.p.c.) w artykułach 19-26 k.p.c. szczegółowo regulują sposób jego ustalania w zależności od rodzaju sprawy. W niniejszym artykule przedstawimy ogólne zasady dotyczące obliczania wartości przedmiotu sporu, zaś w drugiej jego części omówimy postanowienia artykułów 21-24 k.p.c.
Po pierwsze wskazać należy, że wartość przedmiotu sporu wpływa na właściwość rzeczową sądu. Zgodnie z art. 17 ust. 4 k.p.c. do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa sto tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Powyższe oznacza, że dla rozpoznania sprawy przy wartości przedmiotu sporu powyżej 100 000,00 zł właściwym będzie sąd okręgowy.
Ponadto stosownie do art. 3982 wartość przedmiotu sporu decyduje m.in. o dopuszczalności skargi kasacyjnej. Paragraf pierwszy powyższego artykułu stanowi, że:
„Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia skarga kasacyjna przysługuje także w sprawach o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem”.
Wskazać należy także, że wartość przedmiotu sporu wyznacza wysokość opłat sądowych i kosztów procesu, a nadto wpływa na wysokość wynagrodzenia zawodowych pełnomocników: adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego.
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.
Natomiast w sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych.
Wskazanie wartości przedmiotu sporu stanowi wymóg formalny wynikający z art. 1261 § 1 k.p.c. Zgodnie z nim w każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sporu lub wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna. Wartość tę podaje się w złotych, zaokrąglając w górę do pełnego złotego.
Powyższe oznacza, że obowiązek wskazania wartości przedmiotu sporu jest także jednym z formalnych wymogów zarówno dla pozwu (art. 187 § 1 pkt § k.p.c.), jak i dla wniosku w postępowaniu nieprocesowym (art. 511 § 1 w zw. z art.187 § 1 pkt § k.p.c.) i w każdej sprawie spoczywa on na powodzie/wnioskodawcy.
Co w sytuacji, gdy nie wskażemy wartości przedmiotu sporu? Niepodanie wartości przedmiotu sporu jest brakiem formalnym pisma, który inicjuje procedurę zgodnie z art. 130 § 1 k.p.c., w ramach której przewodniczący wzywa stronę do uzupełnienia pisma w terminie tygodnia, pod rygorem zwrotu pisma.
Co istotne obowiązek podania wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia, o którym mowa w art. 1261 § 1 KPC, nie powstaje, gdy przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna[1].
W art. 19 k.p.c. ustawodawca rozróżnia sprawy majątkowe na dwie kategorie: sprawy dotyczące roszczeń pieniężnych, gdzie wartość przedmiotu sporu jest równa podanej kwocie, nawet jeśli ma ona być ekwiwalentem innego przedmiotu (np. gdy zamiast wydania konkretnego przedmiotu, powód żąda zasądzenia jego wartości pieniężnej) oraz inne sprawy majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu ustala się zgodnie z zasadami określonymi w art. 20–24 k.p.c., a które to stanowić będą rozważania następnej części artykuł.
Co istotne oznaczenie wartości przedmiotu sporu następuje według wartości majątkowej przedmiotu sporu ustalanej w chwili wytoczenia powództwa. Wartość ta nie ulega zmianie do końca postępowania w danej sprawie, chyba że nastąpi sprawdzenie wartości przedmiotu sporu na podstawie art. 25 k.p.c., dojdzie do rozszerzenia powództwa lub też sąd orzeknie ponad żądanie.
„Wartość przedmiotu sporu podana przez powoda, niezakwestionowana przez pozwanego ani niesprawdzona z urzędu przez sąd, obowiązuje sąd i strony we wszystkich instancjach”[2].
Zgodnie z art. 20 k.p.c. do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego.
Wyjaśniamy, iż roszczeniem głównym jest prawo podmiotowe powoda, które stanowi podstawę powództwa i którego wykonania pozwem domaga się powód. Wraz z tym głównym roszczeniem mogą występować tzw. roszczenia akcesoryjne (uboczne), takie jak odsetki, pożytki i koszty. Te jednak nie powinny być doliczone do wartości przedmiotu sporu.
Podsumowując, wartość przedmiotu sporu jest określoną kwotę pieniężną, stanowiącą wartość dochodzonego w procesie roszczenia. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego w artykułach 19-26 precyzyjnie regulują metodę jej ustalania, zależnie od charakteru sprawy. Wskazać należy, że wysokość wps wpływa na właściwość rzeczową sądu, dopuszczalność środka odwoławczego czy wysokości opłat sądowych i kosztów procesu, a także wynagrodzenie pełnomocników. Należy podkreślić, że brak podania wartości przedmiotu sporu inicjuje procedurę uzupełnienia pisma, a wartość ta pozostaje niezmienna przez całe postępowanie, chyba że zachodzą określone okoliczności, takie jak rozszerzenie powództwa.
Powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, w związku z czym nie stanowi porady ani opinii prawnej.
Jeżeli potrzebujesz pomocy przy sporządzaniu pism procesowych lub nie wiesz jak prawidłowo obliczyć wartość przedmiotu sporu zgłoś się do Kancelarii Urban – oferujemy fachową i kompleksową pomoc.. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban lub adwokatem Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) – zadzwoń – 884 888 536, napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego.
Autor: Paulina Grzelak z Kancelarii Adwokackiej Urban (Adwokat Rzeszów)
[1] Tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 września 2007 r., sygn. akt IV CZ 52/07, Legalis.
[2] Tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 grudnia 2003 r., sygn. akt IV CZ 153/03, Legalis.
