Niezwiązane z postępowaniem cywilnym osoby bardzo często swoje rozważania o nim łączą z długotrwałym, pełnym płomiennych przemów procesem, w którym Sąd rozpoznający sprawę oraz strony są aktywnie zaangażowane w rozstrzygnięcie sporu, zaś samo postępowanie jest pełne zwrotów akcji czy przeprowadzania nieoczywistych dowodów. W rzeczywistości proza dnia codziennego w sądach powszechnych kształtuje się zgoła inaczej, a ich funkcjonowanie jest przedmiotem wielu dyskusji, dotyczących zwłaszcza kwestii ich usprawnienia czy przyspieszenia działania. Warto zauważyć, że od ostatniej nowelizacji Kodeksu postepowania cywilnego (dalej w tekście również k.p.c.) z 2019 roku, jedną z metod rozwikłania problemu długotrwałego prowadzenia spraw cywilnych pozostaje postępowanie uproszczone, którego wdrożenie do porządku prawnego było podyktowane właśnie wolą stworzenia warunków dla szybszego (sprawnego) prowadzenia spraw sądowych. W tym artykule warto więc scharakteryzować ten tryb postępowania, który choć czerpie z ogólnych instytucji procesowych, prezentuje się zupełnie inną specyfiką.
Do jakich sprawach zastosowanie znajduje postępowanie uproszczone?
Zgodnie z stosownymi przepisami, w postępowaniu uproszczonym rozpoznaje się sprawy o świadczenie, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 000,00 zł (słownie dwadzieścia tysięcy złotych 00/100), a w sprawach o roszczenia z rękojmi lub gwarancji – jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty (art. § 1 k.p.c.).
Powyższe oznacza, iż punktem wyjścia dla ustalenia czy dana sprawa będzie rozpoznawana w ww. trybie jest uprzednie ustalenie wartości przedmiotu sporu dla sprawy, chyba że tytułem dochodzonych roszczeń jest rękojmia lub gwarancja wynikające z zawartej z przyszłym pozwanym umowy.
Niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym dotyczy wszelkich spraw, które nie dotyczą roszczeń o świadczenie (m.in. spraw wytaczanych w oparciu o roszczenie o nakazanie określonego zachowania, o ukształtowanie prawa czy też o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa), a nadto spraw, które ustawodawca (ze względu na ich specyfikę) postanowił wyodrębnić do innych trybów postępowań bądź też pozostawić ich rozpoznanie w oparciu o przepisy ogólne. Wśród nich znajdują się więc sprawy, które (1) należą do właściwości sądów okręgowych, (2) dotyczą spraw małżonków bądź z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi, (3) dotyczą roszczeń z zakresu prawa pracy, które są rozpoznawane z udziałem ławników oraz (4) dotyczą roszczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem spraw o zasiłki, świadczenia rehabilitacyjne o odszkodowanie z tytułu wypadków oraz o rentę (art. § 2 k.p.c.).
Czy rozpoznanie sprawy w postępowaniu uproszczonym jest obligatoryjne?
Jak wynika z konstrukcji przepisu, Sąd stosuje przepisy regulujące postępowanie uproszczone, za każdym razem, gdy sprawa posiada właściwości, które pozwalają zaklasyfikować ją do rozpoznawania w tym trybie – Sąd nie posiada w tym zakresie dowolności, aby wedle własnego uznania stosować tryb postępowania uproszczonego czy też z niego rezygnować, chociaż nie jest to restrykcja o bezwzględnym charakterze.
Warto bowiem zwrócić uwagę, że ustawodawca przewidział pewien wyłom od obligatoryjności stosowania postępowania uproszczonego i umożliwił Sądowi pominięcie przy rozpoznawaniu przepisów w tym zakresie, o ile przyczyni się to do sprawniejszego rozwiązania sporu (art. § 3 k.p.c.) – co do zasady będzie miało to miejsce wówczas, gdy strony dostrzegają możliwość polubownego rozwiązania sporu bądź na wniosek jednej ze stron.
Osobną przesłankę dla pominięcia przepisów postępowania uproszczonego przez Sąd stanowi również art. § 3 k.p.c., w świetle którego, jeżeli powód dochodzi tylko części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu przewidzianym w niniejszym rozdziale tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda.
Jakie dodatkowe wymogi powinien spełniać pozew w postępowaniu uproszczonym?
Nie powinno wywoływać zdziwienia, że pozew w postępowaniu uproszczonym powinien spełniać wymogi pozwu (pisma procesowego) przewidziane w przepisach o postepowaniu ogólnym – postępowanie uproszczone charakteryzuje się bowiem tożsamym co postępowanie ogólne formalizmem, dla którego pisemność jest jednym z fundamentów.
Niemniej jednak, ustawodawca wprowadził pewną dodatkową zasadę dla pozwów w trybie uproszczonego postępowania, której niespełnienie powodować będzie dosyć poważnego kalibru konsekwencje.
Należy zwrócić bowiem uwagę, że jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia (art. § 1 k.p.c.) – połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tego samego stosunku prawnego lub kilku stosunków prawnych tego samego rodzaju (art. § 2 ab initio k.p.c.).
Istotnym jest zaznaczenie, że niedopuszczalna pozostaje jedynie kumulacja przedmiotowa roszczeń, zaś przepisy nie wypowiadają się w zakresie możności dochodzenia w jednym pozwie kilku roszczeń przez kilku powodów, o ile będą one wynikały z tego samego stosunku prawnego lub kilku z nich tego samego rodzaju, zaś wartość przedmiotu sporu będzie niższa niż wskazana w art. § 1 k.p.c.
W przypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu bez wezwania do usunięcia tego braku – jeżeli w terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie powód cofnie pozew w zakresie żądań niepodlegających łączeniu, pozew w pozostałej części wywołuje skutek od daty jego pierwotnego wniesienia (art. § 2 in fine k.p.c.).
Powyższe rzutuje na konieczność ustalenia już przed samym wytoczeniem powództwa faktów, na podstawie których dochodzone jest roszczenia oraz zakresu postępowania.
Na czym polega specyfika postępowania uproszczonego?
Postępowanie uproszczone, choć opiera się na tych samych instytucjach prawnych co postępowanie prowadzone o przepisy o postępowaniu zwykłym (vide art. 13 § 2 k.p.c.), jest w bardzo szerokim stopniu ograniczone i sprowadza się do stosowania głównych pomniejszych procedur, z całkowitym wyłączeniem części z nich – jak już wspomniano ma to na celu usprawnienie rozstrzygania spraw, zredukowanie czasu ich prowadzenia do niezbędnego minimum, stosowne „odchudzenie” samej procedury, która jest przewidziana dla spraw o niskim poziomie skomplikowania.
W postępowaniu uproszczonym nie przeprowadza się więc co do zasady postępowania przygotowawczego (art. k.p.c.), dowodu z opinii biegłych sądowych bądź instytutu badawczego (art. § 1 k.p.c.), a wniosek strony o rozpoznanie sprawy na rozprawie sądowej [jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 4 000,00 zł (słownie cztery tysiące złotych 00/100)] nie wiąże Sądu (art. k.p.c.).
Niedopuszczalna jest zmiana powództwa (art. § 1 k.p.c.) w jakimkolwiek jego zakresie (zarówno wystąpienie z nowym roszczeniem, oparcie się o nową podstawę faktyczną czy też rozszerzenie, czy zmniejszenie powództwa), a środki obrony pozwanego takie jak powództwo wzajemne czy zarzut potrącenia są możliwe do zastosowania jedynie, jeżeli nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym (art. § 2 k.p.c.).
Charakterystycznym zjawiskiem w ramach postępowania dowodowego pozostaje fakt, iż złożenie zeznań przez świadka nie stoi na przeszkodzie zasięgnięciu jego opinii jako biegłego, także co do faktów, o których zeznał jako świadek (art. § 3 k.p.c.).- nadto na etapie orzekania, Sąd może (jeżeli uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione) zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy (art. § 3 k.p.c.).
Jakie odmienności mają miejsce w przebiegu procedury ogłaszania i zaskarżania wyroków w postępowaniu uproszczonym?
Z uwagi na cele postępowania, wyposażono stronę obecną na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok, w uprawnienie do złożenia oświadczenia do protokołu ogłoszenia wyroku o zrzeczeniu się prawa do wniesienia apelacji – w razie zrzeczenia się prawa do wniesienia apelacji przez wszystkich uprawnionych wyrok staje się prawomocny (art. § 3 k.p.c.).
Na wypadki zaskarżenia przez stronę wyroków, stosownym uproszczeniom poddano również postepowanie sądu co do sporządzenia jego uzasadnienia – warto zwrócić uwagę, że w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 4 000,00 zł (słownie cztery tysiące złotych 00/100), uzasadnienie wyroku ogranicza się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. § 4 k.p.c.).
Apelację strona może z kolei oprzeć jedynie na zarzutach (1) naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz (2) naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy (art. § 1 k.p.c.).
Warto zwrócić uwagę, że zakreślono stronom termin do przytaczania zarzutów (tj. do momentu wniesienia apelacji), po przekroczeniu, którego jakiekolwiek rozszerzanie zarzutów czy przywoływanie nowych faktów będzie bezskuteczne.
Jak przebiega procedura odwoławcza wskutek zaskarżenia wyroku wydanego w postępowaniu uproszczonym?
Postępowanie odwoławcze (apelacyjne) zasięga z instytucji z postepowania ogólnego, z tym zastrzeżeniem, że:
Jeżeli poszukujesz pomocy w zakresie Twojej reprezentacji przed Sądem we postępowaniu uproszczonym bądź zamierzasz wytoczyć powództwo, które może zostać w tym postępowaniu rozpoznane, skontaktuj się z prawnikami z Kancelarii Urban – chętnie Ci pomogą i przekażą wytyczne, dzięki którym będziesz wiedział, w jaki sposób prawidłowo postąpić. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban lub adwokatem Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) – zadzwoń – 884 888 536, napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego.
Powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, w związku z czym nie stanowi porady ani opinii prawnej.
Autor: apl. adw. Tomasz Kisielka z Kancelarii Adwokackiej Urban w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów).
