Photo by Iñaki del Olmo
on Unsplash
Czym jest uznanie za niegodnego dziedziczenia? Kto może zostać uznany za niegodnego dziedziczenie? Jakie są przesłanki uznania za niegodnego dziedziczenia? Czy uznanie za niegodnego dziedziczenia to to samo co wyłączenie z dziedziczenia? Jakie są skutki uznania za niegodnego dziedziczenia? Odpowiedź na te oraz inne pytania można znaleźć w niniejszym artykule, który poświęcony został nowym przesłankom uznania za niegodnego dziedziczenia.
Uznanie za niegodnego dziedziczenia, znane również jako wyłączenie z dziedziczenia, jest prawem, które daje osobom prawo wyłączenia kogoś z dziedziczenia. Osoba może być uznana za niegodną dziedziczenia, jeśli wykaże się postępowaniem, które jest sprzeczne z zasadami moralności, etyki lub obowiązkami rodzinno-majątkowymi.
Od 15 listopada 2023 roku zacznie obowiązywać znowelizowany art. 928 § 1 kodeksu cywilnego (dalej jako „k.c.”), który przewiduje dwie nowe przesłanki uznania za niegodnego dziedziczenia.
Zgodnie z obowiązującym od 15 listopada 2023 roku stanem prawnym
„Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
8) uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
9) uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka”.
Po krótce postaramy się przybliżyć każdą z tych przesłanek.
Przy interpretacji tej przesłanki należy pamiętać, że zgodnie z art. 7 § 1 kodeksu karnego „Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem”. Użycie przez prawodawcę pojęcie „ciężkiego przestępstwa” powoduje pewne rozbieżności w doktrynie i orzecznictwie. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28.0.2016 r. ciężkie przestępstwo należy kwalifikować zazwyczaj jako zbrodnie.
Chodzi tutaj przykładowo o wprowadzenie spadkodawcy w błąd, w wyniku którego doprowadzony został do sporządzenia testamentu w sposób żądany przez daną osobę. Może to być też działanie, w wyniku którego spadkodawca odwołał testament lub przeszkodzenie w wykonania którejś z tych czynności. Warto podkreślić, że do zaistnienie tej przesłanki nie jest potrzebny skutek.
Zazwyczaj chodzi o osobiste dopuszczenie się któregoś z tych działań, niemniej wyjątkowo może być to również działanie na polecenie spadkobiercy.
Są to dwie nowe przesłanki, które zaczną obowiązywać od 15 listopada 2023 roku. W rządowym projekcie ustawy wprowadzenie tych przesłanek tłumaczy się tym, że „możliwości uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia nie powinno się wiązać wyłącznie z relacjami o charakterze ekonomicznym. Często poczucie odtrącenia, osamotnienia, pozostawania spadkobiercy bez wsparcia osobistego lub emocjonalnego mogą stać się podstawą zajścia okoliczności wskazanych w projektowanym przepisie art. 928 § 1 pkt 5. Użyto w nim pojęcia “pieczy” nad osobą, ponieważ intencją projektodawcy jest, aby nowa przesłanka niegodności dziedziczenia nie ograniczała się jedynie do ustawowo nałożonych obowiązków “opieki”, która jest zasadniczo instytucją prawa rodzinnego. Wskazany katalog sytuacji, w których na spadkobiercy spoczywa obowiązek pieczy nad spadkodawcą został zaproponowany w sposób otwarty, przez użycie zwrotu >>w szczególności<<, jako wstępu do wyliczenia, umożliwiając sądowi in casu ocenę dbałości spadkobiercy o spadkodawcę, przede wszystkim w odniesieniu do osób niespokrewnionych (np. częste przypadki powoływania do dziedziczenia faktycznych opiekunów)”.
Osoba, która została uznana za niegodną dziedziczenia zostaje wyłączona od dziedziczenia spadkowego i testamentowego, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku. W takiej sytuacji w miejsce osoby uznanej za niegodną dziedziczenia wstępują inni spadkobiercy ustawowi lub wskazane przez spadkodawcę osoby.
Jeśli czujesz, że przedstawione zagadnienie może dotyczyć Ciebie zgłoś się do Kancelarii Urban – oferujemy fachową i kompleksową pomoc. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban lub adwokatem Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) – zadzwoń – 884 888 536, napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego.
Autor: Małgorzata Cwynar z Kancelarii Adwokackiej Urban w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów)
