Przedawnienie roszczeń to kluczowa instytucja prawa cywilnego, która reguluje czas, w jakim wierzyciel może dochodzić swoich praw przed sądem. Mechanizm ten nie tylko zapewnia stabilność obrotu prawnego, ale także chroni dłużnika przed niepewnością wynikającą z potencjalnie nieograniczonej w czasie odpowiedzialności.
Jakie roszczenia ulegają przedawnieniu?
Aby lepiej zrozumieć istotę przedawnienia roszczę, należy wskazać, że przedawnieniu podlegają tylko roszczenia o prawa majątkowe i wynika to z treści art. 117 § 1 k.c., wobec tego a contrario roszczenia, które nie mają charakteru cywilnoprawnego, takie jak roszczenia procesowe czy administracyjnoprawne, nie podlegają zasadom przedawnienia właściwym dla prawa cywilnego. Podobnie prawa podmiotowe o charakterze bezwzględnym, na przykład prawo własności, oraz uprawnienia kształtujące, takie jak możliwość wypowiedzenia umowy, również nie są ograniczone terminami przedawnienia. Dodatkowo roszczenia niemajątkowe, takie jak te służące ochronie dóbr osobistych, także nie podlegają przedawnieniu w rozumieniu przepisów o roszczeniach majątkowych.
Wyjątek stanową roszczenia windykacyjne i negatoryjne dotyczące nieruchomości art. 223 k.c., które pomimo iż mają charakter majątkowy to nie podlegają one przedawnieniu.
Kiedy przedawniają się roszczenia?
Główną zasadą i terminem ogólnym przedawnienia roszczeń w prawie cywilnym, jest okres 6 lat, natomiast w stosunku do roszczeń okresowych oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej ten termin wynosi 3 lata. Ustawodawca zastrzegł, że terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.
Od kiedy liczyć bieg terminu przedawnienia?
Aby móc rozpocząć liczenie biegu przedawnienia, roszczenie musi stać się wymagalne. Wynika to wprost z treści art. 120 k.c., który wskazuje, że początek biegu terminu przedawnienia wyznacza dzień, w którym roszczenie stało się wymagalne. Natomiast jeśli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. W przypadku, gdy bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.
Kiedy kończy się termin przedawnienia?
Zasadą jest, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Co w praktyce ułatwia obliczenia, gdyż nie ma przymusu ustalania dokładnego terminu przedawnienia „co do konkretnego dnia”, ponieważ wystarczające jest jego przybliżone obliczenie, tak aby dokonać kalkulacji roku, w którym następuje przedawnienie. Wyjątkiem od stosowania tej zasady jest sytuacja w której termin przedawnienia wskazany przez przepis szczególny jest krótszy niż 2 lata, wówczas aby określić termin przedawnienia konieczna jest znajomość „konkretnego dnia”.
Jakie są inne terminy przedawnień wynikające z przepisów szczególnych?
Kodeks cywilny przewiduje również inne terminy przedawnienia roszczeń oto przykładowe inne terminy przedawnień:
Okres przedawnienia 6 miesięcy:
– roszczenia pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki
– roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu
– roszczenia przewoźnika przeciwko innym przewoźnikom, którzy brali udział w przewozie przesyłki
Okres 1 roku przedawnienia:
– roszczenia samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz
– roszczenia z umowy przedwstępnej
– roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu
Okres 2 latach przedawnienia:
– roszczenia z umowy o dzieło
– roszczenia ze stosunku rachunku bankowego
– roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy
Okres 3 lat przedawnienia:
– roszczenia z umowy ubezpieczenia
– roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym
Okres 5 lat przedawnienia:
– roszczenia osoby uprawnionej z tytuły zachowku
– roszczenia z tytułu zapisu
– roszczenia spadkobierców w przedmiocie zmniejszenia zapisów zwykłych i poleceń
Jakie są skutki upływu terminu przedawnienia?
Istotą przedawnienia jest fakt, że po upływanie ustawowego terminu przedawnienia nie jest dopuszczalne ich przymusowe dochodzenie. W praktyce oznacza to, że przedawnione roszczenie może zostać spełnione, jednak nie może być dochodzone na drodze przymusu państwowego. Oznacza to, że chodź zobowiązanie nie wygasa, ponieważ pomimo upływu terminu przedawnienia ono nadal istnieje, jednak zmienia się sposób jego dochodzenia z charakteru przymusowego na dobrowolny.
Przedawnienie roszczeń to istotna instytucja prawa cywilnego, która pozwala na ograniczenie czasu, w jakim można dochodzić swoich praw przed sądem. Mechanizm ten zapewnia stabilność stosunków prawnych, chroniąc zarówno wierzycieli, jak i dłużników. Terminy przedawnienia różnią się w zależności od rodzaju roszczenia, od 6 miesięcy dla niektórych roszczeń związanych z pożyczkami czy hotelami, po 6 lat w przypadku ogólnych roszczeń majątkowych. Szczególne regulacje dotyczą m.in. roszczeń związanych z działalnością gospodarczą, które przedawniają się po 3 latach, czy roszczeń z tytułu zachowku, które mają termin 5-letni. Upływ terminu przedawnienia nie powoduje wygaśnięcia roszczenia, ale ogranicza możliwość jego dochodzenia na drodze przymusowej. W praktyce oznacza to, że wierzyciel może liczyć na dobrowolne spełnienie zobowiązania, ale nie ma już prawa do egzekwowania go przez sąd. Zasady i terminy przedawnienia mają kluczowe znaczenie dla ochrony interesów obu stron stosunku prawnego, co czyni ich znajomość niezbędną dla każdego uczestnika obrotu prawnego.
Jeżeli poszukujesz pomocy w zakresie Twojej reprezentacji przed Sądem w sprawie gospodarczej (prowadzonej w oparciu o przepisy o postępowaniu gospodarczym), skontaktuj się z prawnikami z Kancelarii Urban – chętnie Ci pomogą i przekażą wytyczne, dzięki którym będziesz wiedział, w jaki sposób prawidłowo postąpić. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban lub adwokatem Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) – zadzwoń – 884 888 536, napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego.
Powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, w związku z czym nie stanowi porady ani opinii prawnej.
Autor: apl. adw. Katarzyna Prejsnar z Kancelarii Adwokackiej Urban w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów).
