Photo by Aditya Vyas on Unsplash
Zgodnie z obowiązującymi przepisami przymusowy wykup akcji spółki publicznej może zostać dokonany przez akcjonariusza, który osiągnął lub przekroczył 90% ogólnej liczby głosów w spółce (prawo to przysługuje w terminie trzech miesięcy od osiągnięcia lub przekroczenia tego progu). Prawo to przysługuje również akcjonariuszowi, jeśli wspomniany próg 90% osiągnął lub przekroczył wspólnie z podmiotami zależnymi lub dominującymi względem niego. Możliwe jest też zawarcie porozumienia (ustnego lub pisemnego) z innymi akcjonariuszami w sprawie m.in. przymusowego wykupu akcji. Akcjonariusze ci muszą wspólnie osiągnąć lub przekroczyć 90% ogólnej liczby głosów w spółce.
Przymusowy wykup jest przeprowadzany bez zgody akcjonariuszy, których akcje są wykupywane.
Procedura wykupu jest przeprowadzana za pośrednictwem podmiotu, który prowadzi działalność maklerską na terytorium Polski. Podmiot ten ma obowiązek, nie później niż na 14 dni roboczych przed rozpoczęciem przymusowego wykupu, zawiadomić o zamiarze jego ogłoszenia równocześnie Komisję Nadzoru Finansowego i spółkę prowadzącą rynek regulowany, na którym są notowane akcje objęte przymusowym wykupem. Ogłoszenie żądania sprzedaży akcji w ramach przymusowego wykupu musi być poprzedzone ustanowieniem zabezpieczenia w wysokości co najmniej 100% wartości akcji, które mają być wykupione. Ustanowienie tego zabezpieczenia musi być udokumentowane zaświadczeniem od banku lub innej instytucji finansowej udzielającej zabezpieczenia lub pośredniczącej w jego udzieleniu. Nie dopuszcza się możliwości odstąpienia od ogłoszonego przymusowego wykupu.
Ogłoszenie zamiaru nabycia akcji w drodze przymusowego wykupu odbywa się przez przekazanie treści ogłoszenia do co najmniej jednej agencji informacyjnej, a także do co najmniej jednego dziennika o zasięgu ogólnopolskim, następnie podmioty te upubliczniają tę wiadomość.
W treści ogłoszenia zostają zawarte m.in. następujące informacje:
Po podaniu wyżej wymienionej treści do wiadomości publicznej, podmiot pośredniczący w wykupie przekazuje odpowiednie informacje do Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych oraz do spółki będącej emitentem akcji objętych przymusowym wykupem.
Procedura samego wykupu różniła się dla akcji zdematerializowanych i akcji posiadających formę dokumentu.
Przypominamy, że od 1 marca 2021 r. akcje spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych, nienotowanych na giełdzie (tzw. niepublicznych) muszą mieć formę zapisu cyfrowego w rejestrze akcjonariuszy. Oznacza to całkowitą dematerializację akcji.
W przypadku akcji zdematerializowanych podmioty prowadzące rachunki papierów wartościowych, na których są zapisane akcje objęte przymusowym wykupem, po otrzymaniu informacji od KDPW dokonują blokady tych akcji na rachunkach od dnia otrzymania informacji do dnia wykupu. W dniu wykupu KDPW przenosi akcje objęte przymusowym wykupem na konto depozytowe podmiotu pośredniczącego w wykupie, a następnie zostają one zapisane na rachunku papierów wartościowych podmiotu dokonującego wykupu w zamian za zapłatę ceny wykupu.
Na dzień pisania artykułu w obrocie wciąż występują akcje w formie dokumentu. Zatem w przypadku akcji posiadających formę dokumentu wykup następuje w wyniku przekazania dokumentów akcji w wyznaczonym miejscu i czasie w zamian za zapłatę ceny. Gdyby ta wymiana nie doszła do skutku, to na specjalnym rachunku pieniężnym zostają zdeponowane przez wykupującego środki przeznaczone na zapłatę za te akcje. Następnie po upływie terminu wskazanego w ogłoszeniu wykupujący występuje do zarządu spółki o unieważnienie niewydanych dokumentów akcji. Zarząd spółki unieważnia te akcje, a w zamian za nie wydaje podmiotowi wykupującemu nowe dokumenty akcji tej samej serii i o tym samym numerze.
Cena, po jakiej jest dokonywany przymusowy wykup akcji, jest ustalana zgodnie z art. 79 ust. 1–3 ustawy o ofercie publicznej. Musi być ona jednolita dla wszystkich akcji. W przypadku spółek notowanych na rynku regulowanym ustalona cena nie może być niższa niż średnia cena rynkowa z okresu 6 miesięcy poprzedzających wezwanie lub krótszego okresu, jeśli spółka była notowana krócej niż pół roku. W sytuacjach, gdy niemożliwe byłoby ustalenie ceny w ten sposób lub w przypadku spółek, wobec których toczy się postępowanie układowe lub upadłościowe, ustalona cena nie może być niższa od wartości godziwej.
Cena akcji zaproponowana w wezwaniu o przymusowym wykupie nie może być niższa od najwyższej ceny, jaką podmiot wzywający do sprzedaży zapłacił za te akcje w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed wezwaniem oraz nie niższa od najwyższej wartości rzeczy lub praw, które podmiot wydał w zamian za akcje będące przedmiotem wezwania w okresie ostatnich 12 miesięcy. Proponowana cena nie może być również niższa od średniej ceny rynkowej z okresu 3 miesięcy obrotu na rynku regulowanym poprzedzających wezwanie. Dodatkowo, jeśli osiągnięcie lub przekroczenie progu 90% ogólnej liczby głosów nastąpiło w drodze wezwania na sprzedaż wszystkich pozostałych akcji, to cena wykupu nie może być niższa od ceny proponowanej w tym wezwaniu.
Procedura przymusowego wykupu w uproszczeniu przebiega następująco:
Odnośnie kwestii roszczeń akcjonariuszy mniejszościowych przy przymusowym wykupie to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 14 września 2016 r., III CZP 39/16) odniósł się do tematu utraty statusu akcjonariusza :
” Akcjonariusze mniejszościowi przestają być akcjonariuszami spółki akcyjnej z dniem uiszczenia przez akcjonariuszy większościowych ceny wykupu ustalonej przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie (art. 418 § 3 w związku z art. 417 § 1 k.s.h.).”
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wskazał: “Funkcją instytucji przymusowego wykupu akcji jest jak najszybsze usunięcie akcjonariuszy mniejszościowych („wyciskanych”) ze spółki. Do najpełniejszej jej realizacji prowadzi przyjęcie, że prawa z akcji przechodzą na akcjonariuszy większościowych już z chwilą uiszczenia przez nich ceny wykupu pierwotnie ustalonej w opinii biegłego.”
Powyższe orzeczenie jest szeroko komentowane przez doktrynę ponieważ daje wątpliwość odnośnie możliwości ewentualnych nadużyć przez akcjonariuszy większościowych którzy mają decydujący głos przy wyborze biegłego który musi wskazać cenę wykupu.
Kolejność zdarzeń w przypadku zarzutu akcjonariusza mniejszościowego o brak ceny godziwej będzie następująca:
Zatem kwestie roszczeń o ustalenie ceny następują po przejęciu akcji i nie zawieszają tego postępowania.
Jeżeli pojawiły się jakieś pytania w związku z przymusowym wykupie akcji, zachęcamy do kontaktu. Dostępni jesteśmy pod numerem telefonu: 884 888 536. Pozostajemy do dyspozycji.
Zachęcamy do zapoznania się również z artykułami dotyczącymi spółek publicznych, m.in dotyczących polityki wynagrodzeń w spółce publicznej, który dostępny jest TUTAJ.
Autor: adwokat Ewelina Urban Kancelaria Adwokacka Urban w Rzeszowie.
