Źródło: Pixabay
W dzisiejszym systemie ochrony zdrowia, w którym przepisy prawa medycznego są coraz bardziej skomplikowane i mogą sprawiać trudności w ich zrozumieniu, istnieje coraz większa potrzeba wsparcia pacjentów w zakresie ich praw i obowiązków. Dlatego też w trosce o dobro pacjentów oraz zachowanie pozytywnego wizerunku, szpitale coraz częściej decydują się na zatrudnienie pełnomocnika ds. praw pacjenta. Jego głównym celem jest nadzór nad przestrzeganiem praw pacjentów przez daną placówkę medyczną. Jednakże, ze względu na fakt, iż jest nim najczęściej pracownik szpitala, jego praktyczna rola często sprowadza się do udzielania porad oraz rozwiązywania konfliktów między pacjentami a personelem medycznym.
Problematykę związaną z funkcją pełnomocnika ds. praw pacjenta reguluje art. 40a ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1545). Zgodnie z art. 40 ust. 3 powyższej ustawy:
„Pełnomocnikiem do spraw praw pacjenta może być osoba, której wiedza i doświadczenie dają rękojmię właściwej realizacji zadań przewidzianych dla tej funkcji”.
Ponadto ustęp 4 stanowi, że „funkcja pełnomocnika do spraw praw pacjenta może być łączona z zatrudnieniem na innym stanowisku w podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych, o którym mowa w ust. 1, jeżeli nie powoduje to obaw co do zachowania bezstronności przez tego pełnomocnika”.
Powyższe oznacza, że nie jest wymagane, by pełnomocnikiem był pracownik służby zdrowia, jednakże wiedza, kwalifikacje i doświadczenie zawodowe osób wykonujących zawód medyczny, z pewnością stanowią solidną podstawę do skutecznego i efektywnego wypełniania obowiązków i zadań przewidzianych właśnie dla tej funkcji.
Co ważne, funkcja pełnomocnika ds. praw pacjenta może być łączona z innym stanowiskiem, jednakże kluczowe jest, aby nie wpływało to negatywnie na obiektywność pełnomocnika.
Warto zaznaczyć także, że funkcja pełnomocnika ds. praw pacjenta nie jest obligatoryjna. O jej powołaniu decyduje kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Niemniej jednak, mając na względzie troskę o dobro pacjentów, podmioty wykonujące działalność leczniczą w swoich działaniach powinny dążyć do zapewnienia jak najwyższej jakości świadczonych usług medycznych, a utworzenie stanowiska pełnomocnika ds. praw pacjenta niewątpliwie pozwoli na osiągnięcie tego celu.
Główną rolą pełnomocnika ds. praw pacjenta jest zapewnienie, aby prawa pacjenta były respektowane i aby pacjent otrzymał należytą opiekę medyczną. Jest to szczególnie istotne w przypadku, gdy pacjent nie jest w stanie samodzielnie reprezentować swoich interesów, na przykład z powodu choroby, niepełnosprawności lub wieku.
Jak stanowi art. 40a ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1545):
„Do zadań pełnomocnika do spraw praw pacjenta należy wspieranie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych w realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 2, przez podejmowanie działań na rzecz poprawy stopnia przestrzegania praw pacjenta w tym podmiocie, w tym przez:
1) udział w rozpatrywaniu skarg pacjentów;
2) analizę stwierdzonych nieprawidłowości dotyczących realizacji praw pacjenta oraz proponowanie kierownikowi podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych działań naprawczych;
3) prowadzenie szkoleń z zakresu praw pacjenta dla osób zatrudnionych w podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych”.
W praktyce do głównych zadań pełnomocnika ds. praw pacjenta możemy zaliczyć:
Wsparcie w komunikacji: Jedną z kluczowych ról pełnomocnika ds. praw pacjenta jest wsparcie pacjenta w komunikacji z personelem medycznym. Ułatwia on kontakt między pacjentem a placówką medyczną.
Reprezentowanie interesów pacjenta: Pełnomocnik ds. praw pacjenta reprezentuje interesy pacjenta głównie w kontaktach z daną placówką medyczną. Może on jednak udzielić pacjentom pomocy także w kontakcie m.in. z ubezpieczycielami zdrowotnymi oraz innymi instytucjami związanymi ze służbą zdrowia, np. pielęgniarką środowiskową. W przypadku, gdy dojdzie do naruszenia praw pacjenta lub nieprawidłowości w opiece medycznej powinien on niezwłocznie interweniować i przekazać sprawę właściwym organom.
Działanie jako mediator: W sytuacjach konfliktowych między pacjentem a personelem medycznym, pełnomocnik ds. praw pacjenta może działać jako mediator, pomagając znaleźć rozwiązanie, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron.
Edukacja pacjenta: Pełnomocnik ds. praw pacjenta może także edukować pacjenta na temat jego praw i obowiązków w ramach systemu ochrony zdrowia, aby umożliwić mu bardziej świadome korzystanie z usług medycznych.
Nie ulega wątpliwości, że pełnomocnik ds. praw pacjenta, jako osoba zatrudniona przez zarząd danej placówki medycznej, znajduje się w niełatwej sytuacji, gdzie utrzymanie bezstronności i uwzględnienie obiektywnej perspektywy może stanowić wyzwanie. Bardzo często na stanowisko pełnomocnika ds. praw pacjenta powoływani są pracownicy szpitali – zarówno pielęgniarki jak i lekarze.
Jednakże, przy tworzeniu tego stanowiska w danej placówce należy zadbać o to, aby osoba pełniąca rolę pełnomocnika była w pełni dostępna i zaangażowana, co zapewni skuteczne funkcjonowanie tego stanowiska i lepszą opiekę nad pacjentami.
Poza lekarzami i pielęgniarkami, funkcje pełnomocników ds. praw pacjenta mogą również pełnić osoby spoza świata medycyny, na przykład prawnicy posiadający specjalistyczną wiedzę z zakresu prawa medycznego oraz doświadczenie w obsłudze podmiotów medycznych. Wybór takiej osoby może być korzystny, ponieważ nie koliduje to z wykonywaniem obowiązków w szpitalu, w przeciwieństwie do sytuacji lekarzy, wobec czego ich dyspozycyjność czasowa dla pacjentów jest znacznie większa.
Rzecznik Praw Pacjenta a pełnomocnik ds. praw pacjenta to dwie odrębne instytucje. Warto zaznaczyć, że RPP jest centralnym organem administracji rządowej i on także stoi na straży praw pacjenta, jednakże nie ma on wpływu na wybór pełnomocników w poszczególnych placówkach medycznych. Do jego zadań należy jednak współpraca z pełnomocnikami do spraw praw pacjenta, w szczególności w zakresie udzielenia im wyjaśnień dotyczących realizacji praw pacjenta oraz prowadzenia dla nich szkolenia w tym zakresie.
Pełnomocnik ds. praw pacjenta stanowi kluczowy element w zapewnieniu wysokiej jakości usług medycznych, budowaniu zaufania pacjentów oraz utrzymaniu pozytywnego wizerunku placówki medycznej. Jego obecność umożliwia skuteczne reprezentowanie interesów pacjentów oraz zapewnienie im wsparcia w trudnych sytuacjach, co przekłada się na poprawę relacji między pacjentami a personelem medycznym. Dlatego warto zadbać o obecność pełnomocnika ds. praw pacjenta, aby zagwarantować pacjentom odpowiednią opiekę oraz wsparcie w zakresie ich praw i obowiązków.
Powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, w związku z czym nie stanowi porady ani opinii prawnej.
Autor: Paulina Grzelak z Kancelarii Adwokackiej Urban (Adwokat Rzeszów)
