Blog

Nie stanowi tajemnicy, że dla prawidłowego prowadzenie działalności gospodarczej wymaga się od przedsiębiorcy uprzedniego zaaranżowania pewnych sytuacji faktycznych lub prawnych oraz wcześniejszego zgromadzenia określonych przedmiotów majątkowych. Ogół zaistniałych w danym stadium czasowym stanów czy posiadanych elementów niezbędnych dla prowadzenia określonej działalności nazywa się przedsiębiorstwem. Niemniej jednak, pomimo podstawowego przeznaczenia w ustroju gospodarki rynkowej, przedsiębiorstwo może nie tylko być czynnikiem umożliwiającym prowadzenie działalności gospodarczej, ale również może stać się przedmiotem obrotu gospodarczego. W niniejszym artykule, ze względu na aktualność poruszanej tematyki, zostanie omówiona kwestia sprzedaży przedsiębiorstwa oraz wymogów koniecznych dla jej skutecznego zawarcia.

Czym jest przedsiębiorstwo?

Aby omówić kwestię sprzedaży przedsiębiorstwa, należy na wstępie omówić dokładnie czym przedsiębiorstwo jest i wskazać precyzyjnie jego skład. W świetle art. 55 ind Kodeksu Cywilnego, przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Co do zasady, częścią przedsiębiorstwa będzie wszystko, co chociaż w minimalnym stopniu przyczynia się do prowadzenia działalności gospodarczej lub pozostaje w ramach funkcjonalnego zorganizowania i przeznaczenia z wykonywaną działalnością gospodarczą. 

Co może wchodzić w skład przedsiębiorstwa?

Niezależenie od rodzaju wykonywanej działalności czy zorganizowania przedsiębiorcy w określoną formę, składnikiem przedsiębiorstwa będzie w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębniona część (nazwa), 
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości (m.in. służebności, prawo użytkowania, ekspektatywy),
3. prawa wynikające z umów najmu lub dzierżawy nieruchomości lub ruchomości, a także prawa do korzystania z nich na podstawie innych tytułów,
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne (także te, pozostające zdeponowane na rachunkach bankowych),
5. koncesje, licencje i zezwolenia,
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej,
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,
8. tajemnice przedsiębiorstwa,
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. 

Sprzedaż przedsiębiorstwa – na czym polega specyfika zbycia przedsiębiorstwa?

Tak jak zostało już wskazane na wstępie, przedsiębiorstwo może być przedmiotem obrotu gospodarczego, czyli przedmiotem umów cywilnoprawnych lub gospodarczych. Pod pojęciem zbycia kryje się jednak nie tylko sprzedaż przedsiębiorstwa, ale również każda czynność kauzalna, której skutkiem jest zmiana właściciela przedsiębiorstwa (także darowizna, przeniesienie własności na wierzyciela celem zaspokojenia wierzytelności). Specyfika takiej umowy zawsze polega jednak na tym, że na podstawie jednej czynności dochodzi do przekazania prawa własności wszystkich składników przedsiębiorstwa, zarówno tych materialnych, jak i niematerialnych.

Sprzedaż przedsiębiorstwa co obejmuje?

Należy dodać, że czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej bądź przepisu szczególnego (art. 55 ind 2 k.c.).

Sprzedaż przedsiębiorstwa – co podlega zbyciu?

Warto zaznaczyć, że dokonując zbycia przedsiębiorstwa na nabywcę przechodzi nie tylko zespół uprawnień, ale również zespół określonych obowiązków, jednakże wyłącznie tych, które nie są związane z osobą zbywcy, a z poszczególnymi składnikami przedsiębiorstwa (na przykład prawa służebności przejazdu przez nieruchomość, prawa zastawu lub hipoteki na danej rzeczy).

Kiedy jest możliwa sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa?

Sprzedaż części przedsiębiorstwa jest możliwa wyłącznie wtedy, gdy zbywany fragment może w sposób obiektywny występować w obrocie w ramach własnego zorganizowania. Ponadto, jego wyodrębnienie z dotychczasowego przedsiębiorstwa nie może naruszyć stopnia zorganizowania pozostałej części. Jeżeli warunki te nie zostaną zachowane, nie mamy do czynienia ze zbyciem części przedsiębiorstwa, lecz – w zależności od warunków – ze sprzedażą rzeczy bądź zbyciem całości przedsiębiorstwa.

Sprzedaż przedsiębiorstwa

Przykładowo, w przypadku przedsiębiorcy zajmującego się w ramach wykonywanej działalności zarówno sprzedażą urządzeń sportowych, jak i ich serwisem, o zbyciu części przedsiębiorstwa będzie można mówić wtedy, gdy ów przedsiębiorca dokona zbycia tych składników, które są niezbędne dla dokonywania czynności w ramach serwisu (narzędzi, zezwoleń, specjalistycznych maszyn), nie naruszając pozostałych składników umożliwiających prowadzenie działalności w pozostałym zakresie (strony internetowej służącej do zawierania umów na odległość, oferowanych produktów, własności nieruchomości, w którym przechowuje produkty). 

Jaka forma jest konieczna dla umowy zbycia przedsiębiorstwa lub zbycia jego zorganizowanej części?

Przepisy wymagają, aby dla zachowania rygoru ważności, zbycie przedsiębiorstwa zostało dokonane co najmniej w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 75 ind 1§ 1 k.c.). Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, żeby umowę tę zawrzeć również w formie aktu notarialnego –  forma ta jest wymagana, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość (art. 75 ind 1 § 4 k.c.). Ponadto, jeżeli przedsiębiorstwo należy do osoby wpisanej do odpowiedniego rejestru, zawarcie umowy sprzedaży powinno zostać odnotwane w tym rejestrze (art. 75 ind 1 § 2 k.c.).

Po co dokonuje się sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego części?

Dzięki sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa, nabywca wchodzi w posiadanie funkcjonalnego narzędzia do prowadzenia działalności gospodarczej, bez konieczności osobistego udziału w nieraz długotrwałym procesie tworzenia, a następnie rejestracji działalności gospodarczej. Może to być zatem dogodniejsza i alternatywna forma rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Z drugiej strony, sprzedaż przedsiębiorstwa umożliwia zbywcy odpłatne wycofanie się z działalności gospodarczej. Należy wskazać, że co do zasady działalność można w ten sposób „zamknąć” tak naprawdę z dnia na dzień.

Co dzieje się z długami w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa?

Zbycie przedsiębiorstwa nie pociąga za sobą zwolnienia zbywcy z obowiązku wywiązania się z dotychczas zaciągniętych zobowiązań – byłoby to nie fair w stosunku do wierzycieli. Oznacza to, że wszelkie zadłużenia z zakresu prawa pracy (np. o wypłatę zaległego wynagrodzenia wobec pracodawcy), prawa podatkowego (uiszczenia podatku dochodowego), czy z zakresu  prawa zobowiązań (np. roszczeń z tytułu niewykonania umowy czy popełnienia czynu niedozwolonego) nie podlegają przeniesieniu i stanowią dług zbywcy.

Niemniej jednak, każde zbycie przedsiębiorstwa wprowadza pewne zmiany w strukturze wierzytelności. Pojawienie się osoby zbywcy nie może pozostać obojętne dla istniejącego stosunku zobowiązaniowego, dlatego też w świetle przepisów nabywca przedsiębiorstwa – w razie braku odmiennych ustaleń w umowie zbycia – przystępuje do długu zbywcy (tzw. kumulatywne przystąpienie) i zaczyna wspólnie z nim odpowiadać solidarnie za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie można nie stwierdzić, że taka sytuacja znacząco wzmacnia pozycję wierzycieli,

Sprzedaż przedsiębiorstwa a odpowiedzialność nabywcy

Dla zachowania równowagi w stosunku zobowiązaniowym, odpowiedzialność nabywcy pozostaje jednak w pewien sposób ograniczona, mianowicie:

1. nabywca nie będzie odpowiadać za zobowiązania, o których nie wiedział mimo zachowania należytej staranności (art. 55 ind 4 k.c.). 
2. za wszelkie zobowiązania, nabywca będzie odpowiadać jedynie do wysokości wartości nabytego przedsiębiorstwa wg stanu w chwili nabycia, zaś jeżeli zobowiązania pozostają w trakcie zaspokojenia – wg cen za określone składniki (art. 55ind 4 k.c.).

Czy sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego części podlega obowiązkowi podatku VAT?

W świetle obowiązujących przepisów, sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego części nie pociąga za sobą obowiązku uiszczenia należności podatku VAT.

Jeżeli planujesz zbycie przedsiębiorstwa i potrzebujesz pomocy przy sporządzaniu umów w tym zakresie – skontaktuj się z prawnikami z Kancelarii Urban w Rzeszowie – zadzwoń – 884 888 536 i umów się na spotkanie.

Więcej artykułów można znaleźć w tym miejscu:

1. umowa spedycji – kliknij TUTAJ
2. umowa użyczenia – kliknij TUTAJ
3. umowa o dożywocie – kliknij TUTAJ
4. upadłość konsumencka – kliknij TUTAJ
5. działanie na szkodę spółki – kliknij TUTAJ
6. ochrona firmy przed negatywnymi komentarzami w Internecie – kliknij TUTAJ

Autor: Tomasz Kisielka – Kancelaria Adwokacka Urban z Rzeszów