Źródło: Pixabay
Nie ulega wątpliwości, że statut obok aktu fundacyjnego stanowi kluczowy dokument organizacyjny fundacji, wyznaczający ramy funkcjonowania całej organizacji. W niniejszym artykule przyjrzymy się roli jaką pełni statut w fundacji, zgodnie z przepisami zawartymi w ustawie o fundacjach.
Statut jest jednym z podstawowych dokumentów fundacji. Warto zauważyć, że jest on obowiązkowy i musi być zgodny z przepisami prawa. Zgodnie z art. 5 § 1 ustawy o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 roku (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 166), to właśnie w statucie fundacji określa się jej nazwę, siedzibę, majątek, cele, formy i zakres działalności, skład i organizację powoływania zarządu, a także sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków.
Jedną z kluczowych funkcji statutu jest określenie celów, dla których fundacja została powołana. To w nim zawarte są główne cele, jakie fundacja zamierza osiągnąć poprzez swoją działalność. Mogą to być cele charytatywne, edukacyjne, naukowe, kulturalne, czy też inne, zgodne z misją fundacji. Wytyczenie klarownych celów pozwala zarządowi i członkom fundacji skupić się na realizacji konkretnych działań.
Statut fundacji pełni również funkcję regulacyjną w zakresie ustroju i funkcjonowania organizacji. Określa on zasady powoływania i kompetencje organów fundacji, takich jak zarząd czy rada fundacji. Dzięki temu dokumentowi wszystkie struktury w fundacji działają zgodnie z określonymi regułami, co sprzyja przejrzystości i efektywności działań.
Warto pamiętać, że statut fundacji może zawierać szereg postanowień fakultatywnych. Stanowi o tym zdanie drugie art. 5 § 1 ustawy o fundacjach, zgodnie z którym „statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji”.
Warto mieć na uwadze, że kluczowe jest precyzyjne określenie sposobu zmiany statutu, gdyż może się to okazać niezbędne w sytuacji zmiany celów działania fundacji, struktury organizacyjnej lub innych istotnych elementów.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 kwietnia 2007 r.,sygn. akt III CZP 26/07, stwierdził, że:
“należy wykluczyć możliwość zmiany aktu fundacyjnego przez zmianę statutu w takim zakresie, jaki wskazany jest w art. 3 ust. 2 FundU, a więc w zakresie tzw. obligatoryjnych postanowień tego aktu”.
Zgodnie ze stanowiskiem SN zmiana statutu nie mogłaby dotyczyć celu fundacji oraz składników majątkowych przeznaczonych na rzecz jego realizacji.
Podkreślenia wymaga fakt, że w doktryna i orzecznictwo nie wypracowały jednolitego stanowiska dot. dopuszczalności zmiany celów fundacji. Tak na przykład według A. Kidyby, zmiana celu jest możliwa po spełnieniu warunków określonych w statucie, przy zastrzeżeniu, że nowy cel będzie zgodny z pierwotnym celem fundacji. Taka zmiana może dotyczyć rozszerzenia zakresu działania, jego sprecyzowania lub też wyłączenia z uwagi na sprzeczność z przepisami prawa, niemożność realizacji celu lub utratę charakteru użyteczności publicznej.
Podmioty uprawnione do dokonywania zmian statutu powinny być określone w statucie. Jeżeli statut nie stanowi inaczej, przyjmuje się, że kompetencje w zakresie zmian statutu przysługują zarządowi fundacji, działającemu na zasadach określonych dla podejmowania uchwał. Jednakże w statucie jako podmioty uprawnione do przeprowadzenia zmian można wskazać organy fundacji oraz osoby trzecie, do których, jeżeli statut nie reguluje tego inaczej, zalicza się także fundatora.
Każda modyfikacja statutu musi zostać zgłoszona do Krajowego Rejestru Sądowego w ciągu 7 dni od momentu ich wprowadzenia.
W związku z powyższym, statut fundacji pełni kluczową rolę jako dokument określający cele, strukturę oraz zasady działania organizacji. Jest to fundament, na którym opiera się działalność fundacji, zapewniając jej stabilność, przejrzystość i zgodność z prawem. Dlatego też, podczas jego tworzenia i modyfikacji, należy zadbać o to, by uwzględniał on aktualne potrzeby i cele organizacji tak, aby fundacja mogła skutecznie realizować swoją misję i odpowiadać na zmieniające się warunki społeczno-ekonomiczne. Istotne jest również, aby proces opracowania i zmiany statutu przebiegał w sposób transparentny i zgodny z przepisami prawa.
Powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, w związku z czym nie stanowi porady ani opinii prawnej.
Autor: Paulina Grzelak z Kancelarii Adwokackiej Urban (Adwokat Rzeszów)
