Każdy przedsiębiorca, który działa już na rynku przynajmniej kilka lat, spotkał się ze słowem weksel. Najczęściej bywa ono używane w dziale zabezpieczenie kredytu w banku. Weksle mogą być wykorzystywane również przy prowadzeniu małych i średnich przedsiębiorstwach np. w produkcji sezonowej, a w dużych przedsiębiorcach mogą okazać się świetnym rozwiązaniem okresowego braku płynności finansowej. Kredyt wekslowy z punktu widzenia gospodarczego jest bardzo korzystnym narzędziem finansowym, gdyż jest to kredyt obrotowy, a nie konsumpcyjny. Pierwsze weksle pojawiły się we Włoszech na przełomie XII i XIII wieku w transakcjach kupców i bankierów i pozostają w obrocie do dnia dzisiejszego. Mimo to weksel wciąż jest owiany poświatą tajemnicy i delikatnej niepewności. Czas rozwiać wszelkie wątpliwości!

Czym jest weksel?

Weksel to zgodnie z definicją jest papierem wartościowym. Tak naprawdę jest to rodzaj zabezpieczenia w której jedna strona zobowiązuje się bezwarunkowo do zapłaty określonej kwoty (suma wekslowa) w określonym terminie, na rzecz drugiej strony. Weksel używany jest przy profesjonalnych umowach do podwyższenia bezpieczeństwa, poprzez gwarancję zapłaty w terminie zobowiązania.

Dlaczego banki lubią weksle?

Weksel, jak już wcześniej wskazywaliśmy, często pojawia się w umowach bankowych. Banki raczej znane są z wiedzy jak zabezpieczyć swoje interesy. Dlatego często sięgają po instytucje weksla. Dzieje się tak dlatego, że w wekslu bezwarunkowo zobowiązujemy się do zapłaty. Bezwarunkowo w tym wypadku oznacza, że nie może nas z tego uratować żaden zapis umowny ani jakakolwiek czynność prawna. Zapłata sumy wekslowej nie może być uzależniona od jakichkolwiek innych warunków czy okoliczności.

Garść trudnych słów: Remitent, Trasat, Indos, Avalista– co to znaczy?

Skoro wiemy już czym jest weksel, warto zapoznać się z specjalistycznymi nazwami stron operacji wekslowych.

• Trasat – jest to nazwa dłużnika, któremu wystawca weksla poleca zapłatę sumy wekslowej. W przypadku weksla trasowano – własnego wystawca weksla jest jednocześnie trasatem. Żeby weksel był skuteczny oraz aby żądać zapłaty kwoty z niego wynikającej, weksel musi być podpisany przez trasata (przyjęcie weksla – akcept).
• Akcept (przyjęcie) – podpis trasata na wekslu trasowanym, wyrażający zgodę na zapłatę weksla we wskazanym terminie.
• Avalista – jest to poręczyciel wekslowy, który gwarantuje swoim podpisem zapłatę sumy wekslowej przez dłużnika.
• Remitent – jest to wierzyciel wekslowy, na jego rzecz ma zostać dokonana zapłata.
• Indos (żyro) – przeniesienie weksla przez napisanie na odwrotnej stronie weksla (na grzbiecie) odpowiedniego oświadczenia. Jest to rodzaj przekazania weksla przez remitenta na kogoś innego. Remitent staje się wtedy indosantem (żyrantem).
• Indosatariusz (żyratariusz) – osoba, która nabywa weksel przez indos – przekazanie weksla przez remitenta (indosanta – żyranta)

Jak dzielą się weksle?

Weksle możemy podzielić ze względu na:

• osobę dłużnika,
• osobę wierzyciela

Do grona dłużników wekslowych zaliczamy:

1. trasat – osoba której wystawca weksla zleca zapłatę sumy wekslowej,
2. akceptant (przyjemca) – osoba która przyjęła na siebie zobowiązanie zapłaty sumy wekslowej,
3. wystawca weksla – osoba która odpowiada za przyjęcie i zapłatę weksla przez trasata,
4. avalista – poręczyciel wekslowy, osoba trzecia która gwarantuje swoim podpisem zapłatę przez dłużnika sumy wekslowej,
5. żyrant (indosant) – osoba przenosząca weksel przez indos,
6. adresat w potrzebie (akceptant przez wyręczenie) – osoba która ma zapłacić lub przyjąć weksle w potrzebie,
7. osoba podpisująca w imieniu innej osoby nie posiadająca takiego umocowania,
8. osoba dokonująca zapłaty z weksla w miejsce trasata lub akceptanta bez umocowania lub z przekroczeniem umocowania,
9. regresant (zwolniony dłużnik wekslowy) – odpowiada w drodze regresu z weksla.

Wierzycielami wekslowymi są:

1. remitent – wekslobiorca, tj. osoba, na której rzecz lub na której zlecenie ma nastąpić zapłata sumy wekslowej
2. żyrantariusz (indosatariusz) – posiadacz weksla, który nabył go w drodze indosu,
3. wyręczyciel – osoba, która ma płacić w potrzebie zamiast innego dłużnika wekslowego, która staje się później jego wierzycielem,
4. regredient – osoba żądająca zapłaty sumy wekslowej w drodze regresu

Innym podziałem weksli są:

• weksle własne,
• weksle trasowane.

Weksel własny (weksel suchy, prosty, sola)

Jest to papier wartościowy w którym wystawca zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie do zapłacenia określonej osobie (remitentowi) określoną sumę pieniędzy, we wskazanym czasie i miejscu. Weksel własny stwarza bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. Sporządzany jest w formie określonej przez prawo wekslowe.

Weksel trasowany (weksel ciągniony, przekazany, trata)

Jest to papier wartościowy zawierający bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie określonej osobie (remitentowi) skierowane przez trasanta do oznaczonej osoby (trasata). Weksel trasowany stwarza bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. Można go stosować w obrocie dopiero po jego przyjęciu (akceptu) poprzez podpisanie go przez trasata. Od chwili złożenia podpisu przez trasata, przyjmuje on na siebie zobowiązanie wynikające z treści weksla. Sporządzany jest w formie określonej przez prawo wekslowe.

Jakie elementy powinien mieć weksel?

Zgodnie z przepisami ustawy prawo wekslowe weksel musi przede wszystkim mieć formę pisemną oraz spełniać wymogi, tj. mieć:

1. nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu,
2. polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej – sumy wekslowej
3. nazwisko osoby, która ma zapłacić – trasata
4. oznaczenie terminu płatności,
5. oznaczenie miejsca płatności,
6. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,
7. oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu,
8. podpis wystawcy wekslu.

Jeżeli weksel nie będzie posiadał wyżej wymienionych zapisów, będzie on wekslem nieważnym. Są jednak trzy wyjątki od tej reguły:

1. Jeżeli na wekslu nie będzie wskazany termin płatności – uważa się, że weksel jest płatny za okazaniem.
2. Jeżeli w wekslu brak oznaczenia miejsca płatności – miejsce wymienione obok nazwiska trasata uważa się za miejsce płatności, jak również za miejsce zamieszkania trasata.
3. Jeżeli w wekslu nie oznaczono miejsca wystawienia – przyjmuje się, że został wystawiony w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy.

Weksel nie ma ustalonego jednego wzoru. Może być sporządzony na zwykłej kartce papieru, byle by zawierał wszystkie ustawowo określone informacje.

Co to jest weksel in blanco?

Jest to dokument, w którym celowo brak danych, jakie wymagane są dla ważności weksla.  Najczęstszym brakiem takiego weksla jest suma wekslowa. Aby uznać dokument za weksel musi on spełniać łącznie dwa warunki:

1. Musi być podpisany przez dłużnika wekslowego (wystawca, akceptant, poręczyciel), złożony w zamiarze zobowiązania się wekslowo,
2. Brak określonych zapisów w wekslu musi być zamierzony. Jeżeli jest niezamierzony powoduje nieważność weksla.

W momencie uzupełnienia weksla in blanco, staje się on wekslem zwykłym.

WAŻNE!

Naszym klientom zalecamy szczególną ostrożność w przypadku podpisywania weksli in blanco. Zawsze po analizie sprawy i decyzji o podpisie weksla in blanco zalecamy podpisanie porozumienia (deklaracja wekslowa). W ramach deklaracji wekslowej zawieramy zapisy w jaki sposób oraz w jakich sytuacjach należy uzupełnić weksel in blanco o brakujące elementy. Przykładamy uwagę aby zapisy były bardzo dokładne i stanowcze.

Weksle in blanco bardzo często występują w obrocie bankowym jako zabezpieczenie kredytu. Jeżeli wystawiamy go, za każdym razem ponosimy ryzyko, że remitent uzupełni weksel niezgodnie z umową. Pamiętajmy, że taki weksel puszczony w obieg chroni osobę trzecią, a dłużnik nie może podnosić zarzutu, że weksel został źle wypełniony. Jedynym wyjątkiem jest gdy osoba trzecia nabyła go w złej wierze – wiedziała o złym wypełnieniu, lub dopuściła się rażącego niedbalstwa – wiedza o złym wypełnieniu była powszechnie znana i mogła się o tym bez problemu dowiedzieć.

UWAGA: Niezgodne z umową wypełnienie weksla in blanco nie anuluje całego weksla – ogranicza się odpowiedzialność do granic wskazanych w deklaracji wekslowej.

Jak się zabezpieczyć wystawiając weksel in blanco?

W związku z tym, że jest to pierwsze pytanie jakie słyszymy przestrzegając przed pochopnym podpisaniem weksla in blanco, postanowiliśmy od razu udzielić na nie odpowiedzi.

Zabezpieczenie wystawcy:

1. Przede wszystkim należy bardzo skrupulatnie wypełnić deklarację wekslową, zapisując wszelkie okoliczności, terminy i zdarzenia.
2. Polecamy zrobić kserokopię weksla i ją zachować.
3. Należy zachować jeden egzemplarz umowy wekslowej (deklaracji).
4. Pertraktować z kontrahentem, aby nie wystawiać weksla in blanco, lecz zamienić go na weksel właściwy (wypełniony).
5. Nigdy nie godzić się na wydanie weksla in blanco bez podpisanej deklaracji wekslowej.
6. Kontrolować ilość wystawianych weksli (komu je wydaliśmy, w jakiej ilości, wysokości sumy wekslowej oraz daty wydania).
7. Domagać się wydania weksla po skasowaniu zobowiązania wekslowego.

Zabezpieczenie wierzyciela:

1. Bardzo skrupulatnie wypełnić deklarację wekslową, zapisując wszelkie okoliczności, terminy i zdarzenia.
2. Zachować jeden egzemplarz umowy wekslowej (deklaracji).
3. Zachować i odpowiednio zabezpieczyć weksel.
4. Dłużnik powinien podpisać weksel u notariusza w obecności wierzyciela.
5. Wypełnić weksel in blanco zgodnie z zawartym porozumieniem, w wysokości nieprzeterminowanego zobowiązania dłużnika.
6. Postępować w wekslem tylko w sposób zgodny z zawartym porozumieniem i jego treścią.
7. Wydając weksel wziąć pokwitowanie.  

Czy można przenieść prawa z weksla?

Tak, przeniesienie praw z weksla może nastąpić przez:

1. Indos – aby był skuteczny należy go wydać oraz mieć nieprzerwany szereg indosów,
2. Przelew,
3. Dziedziczenie,
4. Wręczenie (nabycie na podstawie indosu na okaziciela lub in blanco).

Jeżeli w treści weksla została zawarta klauzula „nie na zlecenie” nie można zbyć weksla w drodze indosu.

Jakie są rodzaje indosu?

Indos wekslowy może występować w formie:

• indos zupełny – imienny, wskazujący osobę indosatariusza,
• indos in blanco – na okaziciela, niezupełny nie wskazuje osoby indosatariusza,
• indos zastępczy (pełnomocniczy) – udziela upoważnienia do wykonania praw w imieniu indosanta,
• indos zastawniczy – oddanie przez indosanta na rzecz indosatariusza weksla w zastaw

Zapłata weksla

Zapłata sumy wekslowej winna nastąpić:

• w terminie wskazanym na wekslu,
• w określonym czasie po wskazanej dacie,
• za okazaniem,
• w określonym czasie po okazaniu.

Do sumy wekslowej wlicza się również odsetki i koszty procesu. Należy również pamiętać, że przy zapłacie kwoty wynikającej z weksla powinniśmy zażądać wydania weksla wraz z pokwitowaniem przez jego posiadacza.

Kiedy można złożyć protest wekslowy?

Protest wekslowy sporządza się w przypadku:

• odmowy przyjęcia weksla przez trasata,
• odmowy zapłacenia sumy wekslowej,
• braku daty przyjęcia weksla,
• odmowy wydania oryginału weksla,
• odmowy wydania wtóropisu weksla,
• odmowy złożenia sumy depozytowej.

Należy pamiętać, że protestu weksli dokonuje się wyłącznie u notariusza.

Jakie zalety ma weksel?

Weksle mają ogromne zalety, dla osób które są remitentami, czyli wierzycielami wekslowymi. Zabezpieczają one ich interesy i skutkują tym, że w razie braku zapłaty sąd wyda praktycznie bezproblemowo nakaz zapłaty. W takich sprawach Sąd orzeka na posiedzeniu niejawnym bez udziału stron, bez przeprowadzania rozprawy, opierając się jedynie na złożonym pozwie oraz załączonym do niego wekslu (w oryginale).

Jednak osoby, które są wystawcami weksla uczulamy na ostrożne podchodzenie do niego. Jest to dokument, który ma ogromną moc pod względem prawnym.

1. Weksel jest surogatem pieniądza – można opłacić nim zakup towaru, oraz umorzyć pokryty nim dług, wziąć za jego pośrednictwem pożyczkę lub kredyt,
2. Weksel zabezpiecza zobowiązania obecne jak i przyszłe – jego forma wiąże się z koniecznością uregulowania zobowiązania w określonej w nim terminie i kwocie,
3. Weksel ma funkcję obiegową – prawa z niego mogą być przenoszone na inne osoby (indos). Posiadacz weksla może otrzymać od banku sumę wekslową przed terminem płatności (pomniejszoną o prowizję bankową).

Weksel jest świetnym rozwiązaniem dla osób które prowadzą biznes i są w dobrej kondycji finansowej – dzięki funkcji płatniczej i obiegowej zabezpieczy ich biznes. W takich sytuacjach egzekucja sądowa jest zdecydowanie bardziej łatwiejsza, szybsza i skuteczniejsza. Jednakże, jeżeli dłużnik będzie niewypłacalny weksel może okazać się bezwartościowy.

Jeżeli po przeczytaniu artykułu pojawiły się potania lub stoisz przed decyzją wydania lub otrzymania weksla, chcesz być w pełni zabezpieczony prawnie, skontaktuj się z Kancelarią poprzez formularz kontaktowy, bądź zadzwoń i umów się na spotkanie.

Kancelaria Adwokacka Urban prowadzi obsługę przedsiębiorców, spółek, stowarzyszeń, fundacji oraz osób fizycznych. Naszym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa naszemu klientowi.

Autorem artykułu jest adwokat Ewelina Urban  – Kancelaria Adwokacka Urban w Rzeszowie