Blog

Zgoda pacjenta na zabieg medyczny to jeden z podstawowych filarów prawa medycznego w Polsce. Wykonanie zabiegu bez zgody pacjenta stanowi poważne naruszenie jego praw, może skutkować odpowiedzialnością cywilną, karną oraz dyscyplinarną lekarza. Zasada ta jest wyraźnie uregulowana w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Warto wiedzieć, jakie są podstawowe reguły uzyskiwania zgody i kiedy możliwe jest odstąpienie od tej zasady.

Podstawa prawna zgody pacjenta

Zgodnie z art. 16 ustawy o prawach pacjenta, każda osoba ma prawo do wyrażenia świadomej zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych. Lekarz ma obowiązek udzielić pacjentowi rzetelnej informacji o stanie zdrowia, możliwych metodach leczenia, ryzyku powikłań oraz konsekwencjach braku podjęcia terapii. Dopiero na tej podstawie pacjent może podjąć świadomą decyzję.

Brak zgody lub jej pozyskanie w sposób niewłaściwy (np. bez pełnej informacji) może skutkować uznaniem, że zabieg został wykonany bezprawnie.

Co grozi za zabieg bez zgody pacjenta?

Wykonanie zabiegu bez zgody jest kwalifikowane jako naruszenie praw pacjenta i może rodzić poważne konsekwencje i odpowiedzialność:

• cywilną – pacjent ma prawo do zadośćuczynienia za krzywdę i odszkodowania za szkody, jakie poniósł.
• karną– lekarz może odpowiadać za przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej lub spowodowania uszczerbku na zdrowiu.
• zawodową – przed izbą lekarską, za naruszenie zasad etyki i prawa medycznego.

Przykładem może być przeprowadzenie zabiegu operacyjnego innego niż uzgodniony lub bez uzyskania pisemnej zgody, mimo że nie istniały przesłanki nagłe.

Wyjątki od obowiązku uzyskania zgody

Prawo przewiduje sytuacje, w których lekarz może wykonać zabieg bez zgody pacjenta:

• Stan nagły – gdy zwłoka w leczeniu zagraża życiu lub zdrowiu pacjenta, a uzyskanie zgody jest niemożliwe.
• Brak zdolności do wyrażenia zgody – w przypadku osób nieprzytomnych lub niezdolnych do świadomej decyzji, za zgodą przedstawiciela ustawowego lub z decyzją sądu.
• Choroby zakaźne i obowiązkowe leczenie – np. izolacja lub szczepienia ochronne przewidziane ustawowo.

W każdej z tych sytuacji lekarz musi dokładnie udokumentować podjęte działania i przyczyny braku zgody.

Znaczenie dokumentacji medycznej

Kluczowe znaczenie ma prawidłowe prowadzenie dokumentacji medycznej. To w niej należy odnotować treść udzielonej informacji, fakt wyrażenia zgody (ustnej lub pisemnej), a w przypadku zabiegu bez zgody – przyczyny odstąpienia od jej uzyskania. Brak dokumentacji może działać na niekorzyść placówki medycznej i lekarza w ewentualnym sporze sądowym.

Podsumowanie

Wykonanie zabiegu medycznego bez zgody pacjenta jest wyjątkową sytuacją, która może być usprawiedliwiona jedynie w jasno określonych przypadkach. W pozostałych sytuacjach stanowi poważne naruszenie prawa pacjenta do samostanowienia i bezpieczeństwa zdrowotnego. Dlatego lekarze i placówki medyczne powinny przykładać dużą wagę do procesu informowania pacjenta i uzyskiwania zgody, a pacjenci powinni być świadomi swoich praw i możliwości dochodzenia roszczeń w razie ich naruszenia.

Powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, w związku z czym nie stanowi porady ani opinii prawnej.

Jeśli czujesz, że przedstawione zagadnienie może dotyczyć Ciebie zgłoś się do Kancelarii Urban – oferujemy fachową i kompleksową pomoc. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban  lub  adwokatem Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) –  zadzwoń  –  884 888 536, napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego. 

Autor: aplikant adwokacki Katarzyna Prejsnar z Kancelarii Adwokackiej Urban w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów).