Zgoda pacjenta stanowi jeden z fundamentalnych filarów prawa medycznego. Jest ona wyrazem autonomii jednostki oraz prawa do decydowania o własnym ciele i zdrowiu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w szczególności ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, każdy zabieg medyczny – zarówno diagnostyczny, jak i leczniczy – co do zasady wymaga uprzedniej, świadomej zgody pacjenta.
Zgoda ta powinna być udzielona po przekazaniu pacjentowi rzetelnej informacji o stanie zdrowia, proponowanym leczeniu, możliwych metodach alternatywnych oraz potencjalnych ryzykach. Brak spełnienia tych warunków powoduje, że zgoda traci charakter „świadomej”.
Wykonanie zabiegu medycznego bez zgody pacjenta jest co do zasady bezprawne, nawet jeśli zostało przeprowadzone zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i miało na celu poprawę zdrowia chorego. W orzecznictwie sądowym wielokrotnie podkreślano, że naruszenie prawa pacjenta do wyrażenia zgody stanowi samodzielną podstawę odpowiedzialności prawnej personelu medycznego.
Za zabieg medyczny bez zgody uznaje się również sytuacje, w których:
Prawo przewiduje ograniczone wyjątki, w których wykonanie zabiegu bez zgody pacjenta jest dopuszczalne. Dotyczą one przede wszystkim stanów nagłych, gdy zwłoka w udzieleniu świadczenia mogłaby spowodować bezpośrednie zagrożenie życia lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, a pacjent nie jest w stanie wyrazić zgody.
Należy jednak podkreślić, że wyjątki te interpretowane są bardzo rygorystycznie, a ciężar wykazania ich zasadności spoczywa na podmiocie leczniczym.
Wykonanie zabiegu medycznego bez zgody pacjenta może rodzić odpowiedzialność cywilną, karną oraz zawodową. Na gruncie prawa cywilnego pacjent może dochodzić:
W określonych przypadkach zachowanie personelu medycznego może również zostać zakwalifikowane jako przestępstwo, np. naruszenie nietykalności cielesnej lub spowodowanie uszczerbku na zdrowiu.
Wykonanie zabiegu medycznego bez zgody pacjenta stanowi poważne naruszenie prawa i zasad etyki lekarskiej. Zgoda pacjenta nie jest formalnością, lecz realnym wyrazem jego autonomii. Każde odstępstwo od tej zasady powinno być traktowane jako wyjątek, a nie reguła, i podlegać ścisłej kontroli prawnej.
Powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, w związku z czym nie stanowi porady ani opinii prawnej.
Jeśli czujesz, że przedstawione zagadnienie może dotyczyć Ciebie zgłoś się do Kancelarii Urban – oferujemy fachową i kompleksową pomoc. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban lub adwokatem Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) – zadzwoń – 884 888 536, napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego.
Autor: aplikant adwokacki Katarzyna Prejsnar z Kancelarii Adwokackiej Urban w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów).
