Zastaw to jedna z najstarszych i najskuteczniejszych form zabezpieczenia wierzytelności. Polega na tym, że wierzyciel (zastawnik) może dochodzić swoich roszczeń z konkretnej rzeczy należącej do dłużnika (zastawcy), jeśli ten nie spłaci długu.
W praktyce spotykamy dwa główne rodzaje zastawu:
- zwykły (ręczny) – regulowany w art. 306–335 Kodeksu cywilnego,
- rejestrowy – oparty na ustawie z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.
Kim są zastawnik i zastawca?
Zastawnik – to wierzyciel, który uzyskuje prawo do zaspokojenia się z przedmiotu zastawu, gdy dłużnik nie wykona zobowiązania.
Zastawca – to osoba, która ustanawia zastaw na swojej rzeczy. Może, ale nie musi być dłużnikiem.
Prawa zastawnika (wierzyciela)
Zastawnik ma wiele praw, które zwiększają jego szanse na odzyskanie pieniędzy:
- Zaspokojenia się z przedmiotu zastawu – z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami (art. 312 k.c.).
- Zatrzymania rzeczy – w zastawie ręcznym, do momentu spłaty długu.
- Sprzedaży przedmiotu zastawu – po bezskutecznym upływie terminu zapłaty.
- Pobierania pożytków z rzeczy – jeśli tak przewidziano w umowie (np. z wynajmu pojazdu).
Obowiązki zastawnika
Zastawnik nie może dowolnie korzystać z rzeczy objętej zastawem. Musi:
- Dbać o rzecz z należytą starannością – jak o własną (art. 314 k.c.).
- Oddać rzecz po spłacie długu – brak długu oznacza brak prawa do jej zatrzymania.
- Nie używać rzeczy bez zgody – nie wolno też przekazywać jej osobom trzecim.
- Rozliczyć się z pożytków – np. dochodu z wynajmu przedmiotu zastawu.
Prawa zastawcy (właściciela rzeczy)
Zastawca, mimo że obciąża swój majątek, zachowuje ważne prawa do:
- Rozporządzania rzeczą – np. sprzedaży, pod warunkiem że nabywca respektuje istniejący zastaw.
- Spłaty długu i odzyskania rzeczy – natychmiast po uregulowaniu zobowiązania.
- Informacji o stanie rzeczy – szczególnie jeśli pozostaje ona u zastawnika.
Zastaw – obowiązki zastawcy
Aby zastaw był skuteczny i ważny, zastawca musi:
- Ustanowić zastaw zgodnie z prawem – przez wydanie rzeczy (zastaw ręczny) lub wpis do rejestru (zastaw rejestrowy).
- Nie utrudniać wykonywania uprawnień przez zastawnika – np. nie przeszkadzać w sprzedaży przedmiotu.
- Ponosić odpowiedzialność za wady rzeczy – jeśli np. pojazd ma ukrytą usterkę, zastawca może ponosić za nią odpowiedzialność.
Zastaw w praktyce – co warto wiedzieć?
- Może dotyczyć ruchomości (np. samochodu, sprzętu) lub określonych praw majątkowych.
- Nie wymaga ingerencji sądu – często wystarcza odpowiednia umowa i spełnienie ustawowych przesłanek.
- Zastaw rejestrowy daje więcej elastyczności – np. możliwość sprzedaży rzeczy bez udziału komornika.
- Nie chroni wierzyciela w każdej sytuacji – dlatego warto skonsultować umowę z prawnikiem.
Podsumowanie – kiedy warto rozważyć zastaw?
Instytucja zastawu to skuteczny sposób na zabezpieczenie wierzytelności, ale wymaga współdziałania stron i przestrzegania przepisów prawa. Dobrze skonstruowana umowa zastawnicza i świadomość praw i obowiązków obu stron pozwalają zminimalizować ryzyko sporów.
Powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny
i ogólny, w związku z czym nie stanowi porady ani opinii
prawnej.
Jeśli czujesz, że przedstawione zagadnienie
może dotyczyć Ciebie zgłoś się do Kancelarii Urban –
oferujemy fachową i kompleksową pomoc. Skontaktuj się z adwokat Eweliną Urban
lub adwokatem
Jakubem Urbanem z Kancelarii Adwokackiej
URBAN w Rzeszowie (Adwokat Rzeszów) – zadzwoń
– 884 888 536,
napisz: sekretariat@kancelariaurban.com lub
umów się na konsultacje za pomocą formularza kontaktowego.
Autor: aplikant adwokacki
Małgorzata Cwynar z Kancelarii
Adwokackiej Urban (Adwokat Rzeszów)
