Photo by Olav Tvedt on Unsplash
Zorganizowana wymiana dóbr i usług stanowi podstawę gospodarki rynkowej, która na przełomie lat dziewięćdziesiątych stała się podstawowym mechanizmem obrotu gospodarczego na terytorium Rzeczypospolitej Polski. W przeważającej większości, nabywanie własności następuje na podstawie umów sprzedaży. Odnotowana w ostatnich dwu dekadach postępująca specjalizacja systemów produkcji i związany z tym wzrost cen za poszczególne produkty detaliczne, poskutkowały obniżeniem zainteresowania zakupu towarów wysokiego standardu przez pewną grupę podmiotów. Powodem takie stanu rzeczy jest to, że wspomniana zbiorowość nie jest w stanie zorganizować oznaczonego kapitału, by dokonać takich transakcji. Wyjściem z tej niekomfortowej sytuacji zarówno dla producentów, jak i konsumentów, okazała się wprowadzona w 2001 roku do polskiego systemu prawa cywilnego umowa leasingu, która w niniejszym artykule zostanie zaprezentowana pod kątem obowiązujących przepisów.
W świetle obowiązujących przepisów, finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego (art. 709 ze zn. 1 k.c..).
Umowa leasingu ma więc charakter konsensualny, wzajemny, odpłatny i dwustronnie zobowiązujący.
Ważność umowy leasingu wymaga zachowania formy pisemnej. Zawarcie przedmiotowej umowy w formie niepisemnej będzie skutkować jej bezwzględną nieważnością (art. 709 ze zn. 2 k.c.).
Zgodnie z wskazaną powyżej definicją, finansujący realizuje zobowiązania wynikające z umowy leasingu w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa. Z uwagi na to, że przez przedsiębiorstwo rozumie się zorganizowany zespół składników przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, podmiot występujący w roli finansującego musi być przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów art. 4 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo Przedsiębiorców. Ze względu na przeważającą w obrocie gospodarczym praktykę, na podstawie której przedmiotem umowy leasingu są w większości rzeczy w wyższym standardzie i wyższej cenie (pojazdy osobowe, pojazdy specjalistyczne, maszyny, programy, nieruchomości), ich nabycie oferują podmioty wyspecjalizowane, tzw. przedsiębiorstwa leasingowe.
Podstawowym obowiązkiem finansującego jest nabycie określonej rzeczy stanowiącej przedmiot umowy leasingu od konkretnego zbywcy w sposób i na warunkach określonych w tej umowie i oddać ją do używania bądź używania i pobierania pożytków. Innymi słowy, finansujący zobowiązany jest do nabycia własności określonej ruchomości na swoją rzecz, a w następnej kolejności przeniesienia części uprawnień wynikających z prawa własności na osobę korzystającego na czas z góry określony. Finansujący powinien wydać rzecz w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili wydania finansującemu przez zbywcę (art. 709 ze zn. 4 § 1 k.c.), a ponadto dołączyć do rzeczy odpis umowy ze zbywcą lub odpisy innych posiadanych dokumentów dotyczących tej umowy, w szczególności odpis dokumentu gwarancyjnego co do jakości rzeczy (art. 709 ze zn. 4 § 3 k.c.).
W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że korzystający zobowiązany jest do zapłaty wskazanego w umowiewynagrodzenia pieniężnego na rzecz finansującego w wysokości co najmniej równej cenie zakupionej przez finansującego rzeczy bądź wynagrodzenia, które finansujący uiścił nabywając rzecz. Płatność wynagrodzenia następuje – jak wskazuje bezpośrednio definicja – w uzgodnionych w umowie ratach oraz w wskazanych terminach (art. 709 ze zn. 13 § 1 k.c.).
Przez wzgląd na fakt, że nabyta przez finansującego rzecz znajduje się w dyspozycji korzystającego, pozostaje on zobowiązany do utrzymywania jej w należytym stanie, a w szczególności dokonywać jej konserwacji i niezbędnych napraw, tak aby utrzymywać ją w stanie niepogorszonym, oraz ponosić inne ciężary związane z własnością lub posiadaniem rzeczy (art. 709 ze zn. 7 § 1 k.c.). Jeżeli wiec przedmiotem umowy leasingu jest samochód osobowy, korzystający zobowiązany jest nie tylko do utrzymywania go w stanie ciągłej używalności, tj. dokonywać cyklicznych wymian oleju, wymieniać zużyte części, dokonywać corocznych przeglądów, a przy jego zakupie opłacić stosowną wartość podatku dochodowego.
Jeżeli w umowie leasingu nie zostało zastrzeżone, że konserwacji i napraw rzeczy dokonuje osoba mająca określone kwalifikacje, korzystający powinien niezwłocznie zawiadomić finansującego o konieczności dokonania istotnej naprawy i umożliwić finansującemu sprawdzanie rzeczy w tym zakresie (art. 709 ze zn. 7 § 2-3 k.c.).
Bez zgody finansującego, korzystający nie może czynić w rzeczy zmian, chyba że wynikają one z przeznaczenia rzeczy, oraz oddawać rzecz do używania osobie trzeciej (art. 709 ze zn. 10 k.c. w zw. z art. 709 ze zn. 12 § 1 k.c.). W przypadku utraty rzeczy, korzystający powinien niezwłocznie zawiadomić o ty fakcie finansującego (art. 709 ze zn. 5 § 2 k.c.).
Korzystający powinien używać rzeczy i pobierać z niej pożytki w sposób określony w umowie leasingu (art. 709 ze zn. 9 k.c.). Jeżeli umowa nie określa szczególnego trybu używania z rzeczy – korzystający powinien z niej korzystać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu (przykładowo samochodem przystosowanym do przewożenia towarów w warunkach chłodniczych nie powinno się przewozić osób bądź zwierząt).
Zgodnie z przepisami, finansujący nie ponosi odpowiedzialności za wady rzeczy, chyba że wady te powstały wskutek okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (art. 709 ze zn. 8 § 1 k.c.). Niemniej jednak, finansujący nie ponosi odpowiedzialności wobec korzystającego za przydatność rzeczy do umówionego użytku (art. 709 ze zn. 4 § 2 k.c.) oraz za utratę rzeczy, jeżeli została ona utracona 1) po wydaniu rzeczy korzystającemu i 2) w związku z okolicznościami, za które on nie odpowiada.
Co do zasady, wszystkie uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy przysługujące finansującemu przechodzą na korzystającego z chwilą zawarcia umowy finansującego ze zbywcą. W świetle przepisów, na korzystającemu nie przysługuje jednak prawo do odstąpienia od umowy – niezależnie od tego, czy powstało ono w związku z umową czy przepisami ustawy (np. ustawowym prawem odstąpienia od umowy zawartej na odległość) W praktyce, urzeczywistnienie tego prawa nastąpić może wyłącznie na żądanie korzystającego w przypadku stwierdzenia wad rzeczy (art. 709 ze zn. 8 § 2-4 k.c.). W razie odstąpienia przez finansującego od umowy – umowa leasingu wygasa, zaś finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich rat, pomniejszonych o korzyści, jakie uzyskałby wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem (art. 709 ze zn. 8 § 5 k.c.).
Jeżeli umowa leasingu wygasła z powodu utraty rzeczy, powstałej bez winy finansującego, może on żądać od korzystającego:
W pierwszej kolejności należy podkreślić, że jeżeli rzecz nie została wydana korzystającemu w ustalonym terminie zarówno na skutek okoliczności, za które finansujący nie odpowiada, jak i za te za które ponosi odpowiedzialność, umówione terminy płatności rat wciąż obowiązują (art. 709 ze zn. 3k.c.).
Jak wspomniano powyżej, korzystający obowiązany jest płacić raty w terminach umówionych – jeżeli dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym (art. 709 ze zn. 13 § 2 k.c.).
Jeżeli finansujący zobowiązał się, bez dodatkowego świadczenia, przenieść na korzystającego własność rzeczy po upływie oznaczonego czasu, korzystający może żądać przeniesienia własności w terminie miesiąca od upływu tego czasu. Strony mogą jednak postanowić inaczej (art. 709 ze zn. 16 k.c.).
W razie zbycia rzeczy przez finansującego, nabywca wstępuje w stosunek leasingu na miejsce finansującego (art. 709 ze zn. 14 § 1 k.c.). Finansujący powinien o tym fakcie niezwłocznie zawiadomić korzystającego (art. 709 ze zn. 14 § 2 k.c.).
Jeżeli korzystający sprzeniewierza się swoim obowiązkom wynikającym z umowy bądź z ustawy, finansujący może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony ustaliły okres wypowiedzenia. Dokonanie wypowiedzenia wymaga uprzedniego pisemnego upomnienia, doręczonego korzystającemu do rąk własnych (art. 709 ze zn. 11 k.c.).
W razie wypowiedzenia przez finansującego umowy na skutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie uzyskałby wskutek ich zapłaty (art. 709 ze zn. 15 k.c.).
Jeżeli zamierzasz zawrzeć umowę leasingu, masz problem w związku z jej wykonaniem lub potrzebujesz sprawdzenia umowy leasingu, skontaktuj się z prawnikami z Kancelarii Urban w Rzeszowie – zadzwoń – 884 888 536 umów się na spotkanie.
Więcej artykułów można znaleźć w tym miejscu:
autor: Tomasz Kisielka – Kancelaria z Rzeszowa Urban
