Photo by The New York Public Library on Unsplash
Nie trzeba nikogo przekonywać, że szeroko rozumiane stosunki kredytowe pełnią obecnie w gospodarce rynkowej pierwszorzędne funkcje. Czasowe korzystanie z cudzego kapitału umożliwia bowiem przedsięwziąć inwestycje, którym nie można byłoby sprostać bez posiadania określonego majątku. Wydaje się więc, że realizacja pewnych celów gospodarczych bez umów kredytowych w dzisiejszych czasach nie byłaby albo możliwa w ogóle albo byłaby co najmniej znacznie utrudniona. Z uwagi na zauważalną ogólnodostępność w zawieraniu umów kredytowych, w niniejszym artykule analizie prawnej zostanie poddana jedna z umów tego rodzaju, a mianowicie umowa pożyczki.
W świetle aktualnie obowiązujących przepisów, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo te samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 § 1 k.c.).
Warto zaznaczyć, że w swojej istocie umowa pożyczki zawsze powoduje pewne rozporządzenia na gruncie praw rzeczowych, ponieważ jej zawarcie stanowi przeniesienie własności określonego kapitału (w zdecydowanej większości środków pieniężnych) na osobę biorącego pożyczkę. Nie ma jednak ona wzajemnego charakteru, ponieważ naprzeciw obowiązku zwrotu pożyczki nie istnieje obowiązek jej udzielenia.
Jak wskazano powyżej, przedmiotem pożyczki może być każda rzecz, która ma charakter gatunkowy. Przez rzecz gatunkową rozumie się taką, która występuje w obrocie gospodarczym w sposób zwielokrotniony, zaś jej utrata nie pociąga poważnych konsekwencji z uwagi na obecność identycznych zamienników (przykładowo w ramach umowy pożyczki można przenieść na rzecz biorącego jabłka czy cukier, ponieważ ich zużycie nie czyni wywiązania się z umowy niemożliwym). Przedmiotem pożyczki nie może być zatem rzecz o indywidualnym charakterze (na przykład obraz wybitnego malarza, konkretny utwór artystyczny, jak również wytwory intelektu).
Umowa ma charakter konsensualny, dlatego dochodzi do skutku w momencie wyrażenia przez strony umowy zgodnych oświadczeń woli. Dla jej ważności nie jest wymagane wydanie przedmiotu pożyczki.
Jeżeli wartość pożyczki przekracza tysiąc złotych, zawarcie umowy wymaga dla swojej ważności zachowania formy dokumentowej (art. 720 § 2 k.c.). W innym przypadku, umowa może zostać zawarta w każdej formie prawnie dopuszczalnej, nawet dorozumianej.
Pożyczka może zostać udzielona w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Przez wzgląd na fakt, że biorący pożyczkę staje się właścicielem udzielonego mu kapitału w zakreślonym czasookresie, to może on dowolnie nim rozporządzać. Co do zasady – zważywszy na fakt, że na podstawie umowy pożyczki dochodzi do obrotu kapitałem o niskiej wartości (w przeciwieństwie do umów kredytowych, które operują znacznie większą wartością) – nie wymaga się, aby w treści umowy zawrzeć cel pożyczki, jednak strony mogą postanowić w tym przedmiocie odmiennie.
Odpłatność pożyczki związana jest z zagadnieniem odsetek, czyli w przeważającej większości obowiązku uiszczania obliczanych kwotowo lub procentowo pieniężnych świadczeń okresowych na rzecz dającego pożyczkę. Odsetki stanowią więc swego rodzaju wynagrodzenie za wydanie przedmiotu pożyczki i możliwość jego rozporządzania zgodnie z wolą biorącego pożyczkę.
Jeżeli strony tak postanowią, umowa pożyczki może mieć charakter darmy, tj. nie powodować powstania obowiązku zapłaty odsetek. Oznacza to, że wyłączenie odpłatności powinno zatem zostać wyraźnie zaznaczone w treści umowy.
W przypadku, gdy strony nie poruszą w treści umowy kwestii regulowania zobowiązań odsetkowych, kwestii obliczeń rat odsetkowych czy braku odpłatności umowy, o istnieniu obowiązku świadczenia odsetek przesądzają okoliczności zawarcia umowy (art. 65 k.c.). Dochodzenie odsetek będzie wówczas możliwe – w razie odmiennego stanowiska kontrahentów – wyłącznie na drodze sądowej.
W ramach zobowiązania, dający pożyczkę zobowiązany jest przedsięwziąć wszelkie czynności wymagane do przeniesienia własności przedmiotu pożyczki na rzecz biorącego pożyczkę. Jeżeli więc przeniesienie własności wymaga przykładowo zachowania szczególnej formy (np. aktu notarialnego) bądź transportu rzeczy, dający pożyczkę będzie zmuszony na własny koszt zorganizować przestrzeń umożliwiającą przeniesienie własności w sposób nieskrępowany (np. umówić spotkanie u notariusza celem sporządzenia aktu notarialnego, dokonać przelewu środków płatniczych na wskazany rachunek bankowy, zawarcia umowy przewozu bądź dostarczenia rzeczy gatunkowej na własny koszt pod umówiony adres).
Dający pożyczkę pozostaje zarówno uprawniony, jak i zobowiązany do przyjęcia od biorącego pożyczkę zwrotu przedmiotu pożyczki – obowiązek ten rozciąga się również na obowiązek i uprawnienie odebrania odsetek, o ile były umówione.
W praktyce, moment zawarcia umowy i moment wydania przedmiotu pożyczki pokrywają się wzajemnie. Niemniej jednak, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby wydanie przedmiotu zostało odsunięte w czasie. Strony powinny jednak w treści umowy oznaczyć ten termin w taki sposób, aby jego ustalenie nie powodowało wątpliwości.
W przypadku niezamieszczenia w treści umowy postanowienia dotyczącego terminu wydania przedmiotu pożyczki, obowiązek wydania następuje niezwłocznie po wezwaniu biorącego pożyczkę do wydania rzeczy.
Obowiązek wydania przedmiotu pożyczki wygasa w momencie:
Odpowiedzialność z tytułu wad fizycznych i prawnych przedmiotu pożyczki została – ze względu na swoisty charakter stosunku pomiędzy stronami – ograniczona do obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej biorącemu pożyczkę przez niezawiadomienie jego osoby o fakcie istnienia wad. Odpowiedzialność jest jednak wyłączona, gdy biorący pożyczkę mógł wadę rzeczy dostrzec bez większej trudności.
Podstawowym obowiązkiem biorącego pożyczkę jest dokonanie jej zwrotu w terminie umówionym wraz z zapłatą odsetek. W przypadku, gdy biorący pożyczkę stał się niewypłacalny bądź wskutek okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność, zmniejszyło się zabezpieczenie pożyczki, zobowiązany jest on do niezwłocznego zwrotu pożyczki (art. 458 k.c.).
Jak wskazano już wcześniej, uprawnieniem biorącego pożyczkę jest możliwość wykorzystania przedmiotu pożyczki do własnych celów.
Termin zwrotu przedmiotu pożyczki powinien nastąpić w oparciu o umówione w treści zobowiązania ustalenia. Jeżeli strony w umowie pożyczki nie wskazały terminu zwrotu uznaje się, że zwrot pożyczki powinien nastąpić w ciągu sześciu tygodni od dnia po wypowiedzeniu przez biorącego pożyczkę (art. 723 k.c.).
Zaznaczyć należy, że w przypadku umowy pożyczki nie stosuje się przepisów o niezwłocznym spełnieniu świadczenie po wezwaniu dłużnika do dokonania (art. 455 k.c.).
Przedawnienie roszczeń następuje z upływem sześciu lat od dnia, w którym miał nastąpić zwrot pożyczki. Jeżeli jednak dającym pożyczkę był przedsiębiorca bądź zwrot miał nastąpić w ratach, roszczenia przedawniają się z upływem trzech lat (art. 118 k.c.).
Jak można wywnioskować po nazwie, pożyczka bankowa stanowi umowę pożyczki zawartą pomiędzy instytucją bankową występującą w charakterze dającego pożyczkę a podmiotem prawa cywilnego (głównie konsumentów) występujących w charakterze biorącego pożyczkę. Tak udzielana pożyczka odróżnia się od pożyczek udzielanych na podstawie umów cywilnoprawnych tym, że:
Jeżeli potrzebujesz pomocy w zakresie obsługi prawnej umowy pożyczki – zadzwoń: 884 888 536 i umów się na wizytę z prawnikami Kancelarii Urban w Rzeszowie .
Więcej artykułów można znaleźć w tym miejscu:
Autor: Tomasz Kisielka – Kancelaria Adwokacka Urban z Rzeszów
