Umowa zastawu należy do stosunków prawnych zawieranych w naszych realiach bardzo często. Od tych zawieranych pomiędzy osobami fizycznymi, po umowy z przedsiębiorcami. Dla tych nieznających temat oraz dla znawców tematu, którzy jednak chcieliby odświeżyć wiadomości – zapraszamy do dzisiejszego artykułu. Dowiecie się Państwo z niego m.in. czym jest zastaw, po co są zawierane umowy zastawu oraz w jaki sposób do właściwie uczynić, aby żadna ze stron nie była pokrzywdzona.
Źródłami prawa, które regulują przedmiotową umowę są Kodeks cywilny oraz Ustawa o zastawie rejestrowanym oraz rejestrze zastawów. Zastaw jako ograniczone prawo rzeczowe wśród ludzi cieszy się sporym zaufaniem. Przede wszystkim zaletą jest tutaj skuteczne zabezpieczenie mienia. Szeroki wachlarz zastosowania oraz atrakcyjność w oczach obywateli i wielu instytucji wpływa na ograniczone formalności względem stosowania tej formy zabezpieczenia wierzytelności.
Zastaw służy do zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności. Aby to uczynić rzecz ruchomą można obciążyć prawem, na podstawie którego wierzyciel może dochodzi zaspokojenia z rzeczy. Zastaw można także ustanowić w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej bądź warunkowej. Bardzo często zastaw praktykowany jest w sferze bankowości, gdzie banki jako kredytodawcy zabezpieczają się, dając sobie gwarant w postaci zastawu, który spowoduje, że wierzyciel otrzyma swą należność.
Nie chodzi tu w żadnym przypadku o korzystanie z rzeczy. Celem jest zabezpieczenie wierzytelności. Wierzyciel na podstawie zastawu ma mieć gwarancję, iż druga strona spełni świadczenie poprzez możność uzyskania spłaty z przedmiotu, który stanowi zabezpieczenie. Należy pamiętać, że zastaw zawsze zabezpiecza określoną wierzytelność.Ta z kolei winna być oznaczona w treści umowy zastawu. Ważne jest to, aby przedmiot ten był zbywalny i mógł być określony pod względem wartości majątkowej.
Przedmiotem zastawu może być cała rzecz, a także jej udział – jeżeli współwłaściciele się na to godzą. W przypadku, gdy dłużnik nie spełni świadczenia, grozi mu utrata rzeczy będącej przedmiotem zastawu. Warto również pamiętać, iż zgodnie z zasadą, że zastaw podąża za rzeczą, wówczas przeniesienie własności nie powoduje wygaśnięcia zastawu.
Jak zostało już napomniane wyżej, przedmiotem musi być rzecz zbywalna oraz taka, którą da się określić pod względem wartości. Co do zasady, można ustanowić zastaw na rzeczach ruchomych, a także na prawach zbywalnych – obligacjach bądź akcjach. Co ciekawe, można wykorzystać tę instytucję również do zabezpieczenia roszczeń o odsetki za ostatnie 3 lata, które dotyczą rzeczy zbytej w postępowaniu upadłościowym lub egzekucyjnym. Można także zabezpieczyć się w kwestii odszkodowania za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie danego zobowiązania.
Są dwie strony w tej umowie. Po pierwsze zastawca – czyli, ten który oddaje rzecz pod zastaw. Rzecz tej osoby zostaje obciążona prawem. Po drugie zastawnik – ten, który przyjmuje rzecz w zastaw.
Istnieją dwie możliwości:
Co do zasady i praktyki stosowanej, umowa powinna być zawarta z właścicielem rzeczy. Na przykładzie sfery kredytowej – może być to osoba, która stara się o kredyt bądź osoba trzecia, która chce cudzy kredyt zabezpieczyć. Urzeczywistniona umowa zaliczana jest do umów realnych. Dzieje się tak, ponieważ oprócz złożonych dwóch zgodnych oświadczeń woli, przedmiot zastawu zostaje wydany zastawnikowi. Podczas trwania zastawu właściciel rzeczy może z niej korzystać, czyli dowolnie rozporządzać nią.
Zastaw wygasa, gdy:
Warte zasygnalizowania jest to, że umowa zastawu może być zawarta także ustnie. Jest to jednak ryzykowne, ponieważ strony ponoszą ryzyko niezachowania formy pisemnej do celów dowodowych. W przypadku, gdy rzecz znajduje się w rękach wierzyciela, wówczas do ustanowienia zastawu wystarczająca jest umowa. Można również dokonać przeniesienia posiadania rzeczy zastawu. Po pierwsze ma to na celu zabezpieczenie przed ukryciem, uszkodzeniem lub zniszczeniem przedmiotu zastawu, a po drugie zapewnia jawność zastawu dla osób trzecich.
Należy również mieć na względzie, że nieważne jest zastrzeżenie, na podstawie którego zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia bądź obciążenia rzeczy przez jego wygaśnięciem. Bowiem, co do zasady zastawca nie jest pozbawiony praw wynikających z własności. Zbycie rzeczy zastawionej nie generuje wygaśnięcia zastawu. Zastawnik zachowuje swoje prawa, a te służyć mu będą przeciwko nabywcy, odpowiadającemu jako dłużnik rzeczowy.
Ten rodzaj zastawu jest ustanawiany w celu zabezpieczenia określonych wierzytelności, do których zaliczyć należy rzeczy ruchome oraz zbywalne prawa majątkowe. Zabezpieczenie to odbywa się na rzeczy każdego z wierzyciela, którym może być np. bank, Skarb Państwa czy jednostka samorządu terytorialnego.
Aby dokonać tego typu zastawu obligatoryjna jest umowa. Zawierana jest tak jak w przypadku normalnego zastawu, jednakże dodatkowo następuje wpis do rejestru zastawu. Umowa ta musi być również zawarta w formie pisemnej, pod rygorem nieważności. Dodatkowo w umowie tej zawrzeć należy:
Co więcej, zastaw rejestrowy może zostać w rękach zastawy, z tym, że przedmioty te muszą być wpisane do rejestru zastawów. Jako ciekawostkę można podać, że tego rodzaju zastawu nie stosować należy do praw i wierzytelności, które mogą być przedmiotem hipoteki bądź aktywnych statków morskich i tych będących w trakcie budowy. Te z kolei mogą być przedmiotem hipoteki morskiej.
Należy powołać się na zasadę, która brzmi: zastaw powstały później ma pierwszeństwo przed prawem powstałym wcześniej, chyba że zastawnik działał w złej wierze. Zgodnie z przepisami, istnieje możliwość aby zastawca rozporządzał rzeczą w czasie trwania umowy zastawu. Może również dokonywać kolejnych obciążeń na przedmiocie zastawu. Istnieje również możliwość, iż będzie kilku wierzycieli. Wówczas zgodnie z zasadą, kolizję tę reguluje pierwszeństwo zastawu. Natomiast, aby skutecznie nabyć pierwszeństwo późniejszego zastawnika nie powinien być zastaw dokonywany w złej wierze w chwili czynienia zabezpieczenia.
Egzekucja przebiega na podstawie przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. W sytuacji, gdy jest to wymagane, droga ta jest obligatoryjna do wszczęcia egzekucji względem zastawcy.
Zastawca, który nie jest dłużnikiem może podnosić zarzuty, które przysługują zarówno dłużnikowi, jaki te których dłużnik zrzekł się po ustanowieniu zastawu.
Zgodnie z przepisami prawa, przedawnienie wierzytelności nie narusza uprawniania zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej. Nie stosuje się jednak tego do roszczenia o odsetki bądź inne świadczenia uboczne. Możliwość dochodzenia przedawnionego roszczenia zależy od wierzytelności głównej. Uwzględniając roszczenia uboczne, dłużnik rzeczowy może powołać się np. na zarzuty przedawnienia.
Temu, któremu rzecz została wydana, winien czuwa nad jej zachowaniem stosownie do przepisów o przechowaniu za wynagrodzeniem. Gdy nastąpi wygaśnięcie zastawu, powinien ją niezwłocznie zwrócić.
Zastawnik winien (gdy umowa nie stanowi inaczej), pobierać je i zaliczać na poczet wierzytelności oraz związanych z nią roszczeń. Gdy nastąpi wygaśnięcie zastawu obowiązany jest złożyć zastawcy rachunek. Wówczas ten ma obowiązek złożenia zastawcy rachunku z pobranych i zaliczonych na poczet wierzytelności pożytków. Zastawcy przysługują roszczenia odszkodowawcze w razie nieprawidłowego postępowania zastawnika. W sytuacji, której zastawnik poczynił nakłady na rzecz, do których nie był obowiązany, należy stosować przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
Rzecz obciążona zastawem narażona jest na utratę lub uszkodzenia – co wtedy?
W takiej sytuacji, zastawca może żądać złożenia rzeczy do depozytu sądowego lub zwrotu rzeczy za jednoczesnym ustanowieniem innego zabezpieczenia wierzytelności, bądź sprzedaży rzeczy. Gdy nastąpi sprzedaż rzeczy, zastaw przechodzi na uzyskaną cenę, która powinna być złożona do depozytu sądowego.
Roszczenie zastawcy skierowane przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy, a także roszczenie zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
Jeżeli potrzebujesz pomocy przy sporządzeniu umowy zastawu bądź porady dotyczącej kwestii z nią związanej – skontaktuj się z adwokatem z Rzeszowa z Kancelarii Adwokackiej Urban – zadzwoń – 884 888 536. i umów się na spotkanie.
Więcej artykułów można znaleźć w tym miejscu:
Autor: Marcin Kapuściński – Kancelaria Adwokacka Urban z Rzeszów.
