Problematyka, z którą zmierzymy się w dzisiejszym artykule dotyczy rachunku powierniczego. Instytucja ta uwzględniona została w tzw. ustawie deweloperskiej (właściwie – ustawa o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego z dn. 16 września 2011 r.). Rachunek powierniczy ustanowiony został w ustawie o prawie bankowym, która w art. 59 ust. 1-7 reguluje jego kwestie.
Poniżej odpowiemy, czym jest rachunek powierniczy oraz jakie przepisy go regulują. Jakie korzyści niesie za sobą? Co i komu przysługuje z tytułu umowy rachunku powierniczego, a także czy istnieje jakakolwiek ochrona podmiotów wchodzących w przedmiotowy stosunek prawny? Serdecznie zapraszamy!
Jak zostało wspomniane powyżej, rachunek powierniczy uregulowany został w art. 59 ustawy Prawo bankowe. Instytucja ta należy do specjalnego rachunku bankowego, wobec czego w zakresie nienormowanym przez powyższy artykuł, stosuje się przepisy ogólne o rachunkach bankowych, uwzględnione w Kodeksie cywilnym, a także w ustawie Prawo bankowe.
„Na rachunku powierniczym mogą być gromadzone wyłącznie środki pieniężne powierzone posiadaczowi rachunku – na podstawie odrębnej umowy – przez osobę trzecią”. [art. 59 ust. 1 Prawo bankowe]
Uwzględniając powyższy przepis na rachunku powierniczym można gromadzić wyłącznie środki pieniężne, które zostały powierzone posiadaczowi rachunku przez osobę trzecią. Czynność ta winna być dokonana na podstawie osobnej umowy tzw. umowy powierniczej.
„Stronami umowy rachunku powierniczego są bank i posiadacz rachunku (powiernik)”. [art. 59 ust. 2 Prawo bankowe]
Jak widać z powyższego artykułu stronami umowy są powiernik oraz powierzający, jako wspomniana osoba trzecia. Wartą zasygnalizowania kwestią jest to, iż na rachunku powierniczym zabronione jest gromadzenie środków innych aniżeli tych, które pochodzą od powierzającego. Poza tym, nie należy również gromadzić środków innego pochodzenia – aktywów osoby trzeciej, a także środków właściciela rachunku powierniczego.
Podstawowym czynnikiem determinującym chęć otworzenia tegoż rachunku jest zwiększenie bezpieczeństwa przy prowadzeniu rozmaitych transakcji. Instytucję tę stosuje się, jako narzędzie w rozliczeniach pieniężnych, które są tworem zawieranych umów pomiędzy stronami umowy powierniczej.
Co ważne, należy rozróżnić strony umowy powierniczej, a umowy rachunku powierniczego. W przypadku rachunku, z jednej strony podmiotem umowy jest bank, który otwiera oraz prowadzi rachunek, a z drugiej powiernik – jako posiadacz rachunku. Należy zapamiętać, że osoba trzecia, która wpłaca na ów rachunek środki, nigdy nie będzie stroną przedmiotowej umowy. Wpłacone środki zostaną jednak w dalszym ciągu we własności osoby trzeciej.
Środki, które wpłaciła osoba trzecia na rachunek są jej własnością. Natomiast, posiadacz rachunku jest ich dysponentem. Sytuacja ta jednak może się zmienić. Z chwilą ziszczenia się postanowień umowy zgodnie, z którymi nastąpi wypłata środków na rzecz posiadania rachunku powierniczego. W przypadku, gdy warunki umowy nie zostaną spełnione, środki powinny zostać zwrócone powierzającemu.
Koncepcją wpłaty przez powierzającego środków na rachunek powierniczy jest przeznaczenie ich na wcześniej ustalony z posiadaczem rachunku cel.
Posiadacz rachunku, jako dysponent używa środków wpłaconych przez powierzającego we własnym imieniu. Zobowiązany jest przy tym rozliczać się ze sposobu ich wykorzystania. Co ważne, winien również zwrócić aktywa, które nie zostały wykorzystane do zrealizowania ustalonego celu. Ważne przy tym jest, aby tę kwestię uregulować w umowie powierniczej. Zgodnie z przepisami prawa Bank nie musi wiedzieć o postanowieniach, które zostały uwzględnione pomiędzy stronami umowy powierniczej.
Mimo tego, że powierzający jest właścicielem prawnym środków, które wpłaca na rachunek, nie może żądać ich wypłaty, a także na rzecz posiadacza rachunku. Taką możliwość ma wyłącznie posiadacz rachunku. Co więcej, bank nie ma również obowiązku dokonywania kontroli czy dyspozycja wykorzystania środków na rachunku złożona została przez posiadacza tegoż zgodnie z umową powierniczą. Jeżeli jednak strony tak zdecydują, można taki obowiązek ustalić w treści umowie rachunku powierniczego.
Warto również mieć na uwadze, że powierzający nie posiada żadnych uprawnień z tytułu umowy rachunku powierniczego, przy czy nie łączy go z bankiem żadna relacja prawa. Ten stosunek zostaje tylko pomiędzy bankiem, a posiadaczem rachunku.
Tradycyjną metodą – na piśmie, bądź poprzez własnoręczne podpisanie egzemplarza umowy przez osobę reprezentującą bank oraz posiadacza rachunku. Trzecią możliwością jest podpisania e-umowy, przy pomocy elektronicznych środków informacji.
Zgodnie z przepisami prawa przedmiotowa umowa wymaga właściwej formy oraz treści. Po pierwsze winna być zawarta na piśmie dla celów dowodowych. Niezachowanie formy (na piśmie) nie prowadzi do jej nieważności. Gdy nie zostanie zawarta na piśmie, w przypadku wystąpienia sporu, strony nie będą miały możliwości, co do zasady, żądać przesłuchania świadków.
Przechodząc do clue treści umowy, należy powołać się na art. 52 Prawa bankowego, który reguluję tę kwestię. Umowa rachunku powierniczego powinna składać się z następujących elementów:
Co więcej, zgodnie z art. 59 ust. 3 Prawa bankowego, umowa winna określać warunki, które powinny być spełnione, aby zgromadzone na rachunku środki osoby trzeciej mogły być wypłacone posiadaczowi rachunku, bądź, aby jego dyspozycje dotyczące wykorzystania tychże aktywów mogły zostać zrealizowane. Warto mieć na uwadze, że bank ma obowiązek zrealizować dyspozycje wydanie w granicach treści umowy, choćby były one sprzeczne z zapisami umowy powierniczej. Odstępstwem od tej zasady jest sytuacja, gdy w umowie przewidziano dokonywanie kontroli ze strony banku.
Posiadacz rachunku powierniczego, jako dysponent wydaje dyspozycję, co do wpłaconych środków okoliczności rodzą możliwość wystąpienia ryzyka, iż aktywa powierzającego mogą zostać wykorzystane w sposób sprzeczny z postawieniami umowy powierniczej. W związku z tym, istnieje realna szansa na niemożność odzyskania swoich środków, gdy dodatkowo posiadać rachunku ma nieciekawą sytuację finansową. W przypadku wystąpienia tego rodzaju kazusu, na pomoc przychodzi art. 59 ust 4-6 Prawa bankowego. Jaka jest dyspozycja tychże przepisów?
Jeżeli potrzebujesz pomocy przy sporządzeniu umowy rachunku powierniczego, bądź interesujesz się tą tematyką i potrzebujesz porady prawnej – skontaktuj się z adwokatem z Rzeszowa z Kancelarii Adwokackiej Urban – zadzwoń – 884 888 536 i umów się na spotkanie.
Więcej artykułów można znaleźć w tym miejscu:
Autor: Marcin Kapuściński – Kancelaria Adwokacka Urban z Rzeszów
