Spostrzeżenie, że dalszy rozwój każdego z nas jest na pewnym etapie uzależniony w dzisiejszych czasach od posiadanego kapitału posiada swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Zarówno bowiem zakup własnego mieszkania, jak i zawodowe prowadzenie biznesu czy inwestowanie wymaga uprzedniego zgromadzenia określonej ilości środków pieniężnych. Model gospodarki rynkowej przewiduje jednak możliwość stosownego skrócenia tego procesu w czasie dzięki umowom odpłatnego korzystania z cudzego kapitału. Materia umowy pożyczki została już w osobnym artykule przybliżona, dlatego czas najwyższy poddać analizie prawnej dzisiejszy temat wpisu, tj. umowa kredytu.
Stosunki kredytowe są regulowane w polskim systemie prawnym przez Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe. W świetle tych przepisów, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych, zwrotu kwoty wraz z odsetkami w oznaczonych terminach oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu (art. 69 Prawa Bankowego – dalej PrBank).
Umowa kredytu ma charakter konsensualny, dwustronnie zobowiązujący i odpłatny.
Kredytodawcą, czyli osobą udzielającą kredytu, może być wyłącznie bank. W świetle przepisów, bank jest przedsiębiorcą działającym w formie spółki akcyjnej i na podstawie udzielonych przez instytucje państwowe zezwoleń, który w ramach prowadzonej działalności oferuje świadczenie usług finansowych, zwłaszcza udzielania kredytów, pożyczek i prowadzenia rachunków bankowych.
W świetle przepisów prawa, kredytobiorcą mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Zawarcie umowy kredytu nie jest również uwarunkowane wykonywaniem konkretnej działalności gospodarczej, bowiem zawarcie umowy kredytu możliwe jest również z konsumentem (kredyt konsumencki). Z punktu widzenia banku pozostaje bez znaczenia, jaki podmiot prawa dysponuje udzielonym kredytem, o ile posiada on atrybuty umożliwiające wywiązanie się z zawartych ustaleń.
Udzielenie kredytu determinowane jest posiadaniem przez kredytobiorcę – obok zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych – zdolności kredytowej, którą rozumie się jako ocenianą przez bank zdolność do wywiązania się z ustaleń zawartych ustaleń (art. 70 PrBank). Na zdolność kredytową przekłada się zatem w pierwszej kolejności posiadanie stałego dochodu lub majątku, który umożliwi spłatę transz kredytowych z odsetkami oraz zapłatę prowizji. W praktyce, banki uzależniają udzielenie kredytu również od istnienia pozytywnej historii kredytowej (regularnych spłat innego kredytu lub pożyczka), wniesienia wkładu własnego na poczet realizowanej inwestycji bądź udzielenia zabezpieczenia majątkowego w równowartości zaciągniętych zobowiązań finansowych (przykładowo dokonania hipoteki bądź zawarcia osobnej umowy poręczenia).
Szczegóły dotyczące sposobu i wymogów udzielenia kredytu, a także ich rodzajów, każdorazowo określają ogólne warunku umów (zgodnie z zasadą swobody kontraktowania – 353 ze zn. 1 k.c.) oraz obligatoryjnie sporządzony przez bank regulamin obsługi kredytów (art. 109 PrBank).
Zawarcie umowy kredytu wymaga formy pisemnej dla celów dowodowych. Jej niezachowanie – choć w praktyce niemożliwe – nie przekreśla ważności umowy.
Umowa kredytu w swojej treści musi mieć:
Co do zasady, umowy kredytowe zawierają wskazanie ilości miesięcy lub lat, w czasie których dokonuje się spłata rat kredytowych w ustalonej wysokości. Często określa się również termin maksymalny na wykorzystanie przekazanego do dyspozycji kredytobiorców kredytu.
Bank może udzielić kredytu w każdym celu prawnie dopuszczalnym. W praktyce, kredyty są udzielane na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych, czyli celem wzniesienia, zakupu lub remontu nieruchomości (tzw. kredyt hipoteczny), prowadzenia działalności gospodarczej (kredyt gospodarczy), zrealizowania określonego przedsięwzięcia lub inwestycji finansowej (kredyt inwestycyjny), a nawet zakupu określonych dóbr materialnych (kredyt konsumpcyjny). Niekiedy kredyt jest udzielany również celem zrealizowania przedsięwzięcia niezwiązanego z przeniesieniem wartości gospodarczych, czego przykładem są popularne w ostatnim czasie kredyty po zorganizowanie wesela (tzw. kredyty obrotowe lub kredyty na bieżące potrzeby).
Podstawowym zobowiązaniem kredytodawcy jest oddanie w oznaczonym terminie, sposobie i wysokości środków pieniężnych na rzecz kredytobiorcy. W praktyce sprowadza się to do dokonania przelewu ww. środków na rachunki bankowe kredytobiorcy w określonych transzach 9art. 69 PrBank). Pochodnym obowiązkiem banku jest obsługa prawna udzielonego kredytu, tj. wykonanie czynności niezbędnych do zawarcia umowy kredytu i jej wykonania, w tym ustalenia oprocentowania (wartości odsetek) i wysokości prowizji, a także obowiązek przyjęcia w określonym terminie i wysokości rat kredytowych.
Na podstawie innych przepisów, bank zobowiązany jest do przestrzegania tajemnicy dotyczącej zawartej pomiędzy nim a kredytobiorcą umowy kredytu, która przejawia się w obowiązku zachowania informacji udzielonych w ramach wykonywanej czynności bankowej i nie przekazywania ich osobom trzecim (art. 104 ust. 1 PrBank).
Podstawowym uprawnieniem kredytodawcy jest możliwość subiektywnej oceny zdolności kredytowej, dlatego w tym celu może żądać przedłożenia określonych dokumentów bądź udzielenia stosownych informacji na temat sytuacji gospodarczej i finansowej kredytobiorcy (art. 74 PrBank). Skorelowaną z powyższym uprawnieniem jest możliwość żądania udzielenia zabezpieczenia majątkowego na poczet kredytu (art. 93 ust. 1 PrBank).
W przypadku pogorszenia się sytuacji majątkowej kredytobiorcy, bank ma prawo obniżyć wartość udzielonego kredytu, o ile nie został jeszcze wypłacony (art. 75 ust. 1 PrBank), bądź wypowiedzieć zawartą umowę kredytu z obowiązkiem zwrotu całości sumy wypłaconego kredytu w terminie 30 dni (może być on zmieniony w umowie). Niekiedy banki mogą w przedmiotowych sytuacjach przyznawać kredytobiorcom prawo wdrożenia programu naprawczego lub odroczyć na ich wniosek spłatę określonych rat.
Kredytobiorca może zgodnie z swoją wolą dysponować oddanymi jego osobie do dyspozycji środkami pieniężnymi. Przyjmuje się, że jest on w tym zakresie ograniczony celem udzielonego kredytu.
Kredytobiorcy przysługuje również – podobnie jak kredytodawcy – prawo wypowiedzenia umowy bez zaistnienia szczególnych przesłanek, o ile umowa kredytu została zawarta na okres dłuższy niż rok. Zastrzega się jednak trzymiesięczny termin wypowiedzenia oraz obowiązek przedterminowego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami oraz prowizją.
Podstawowym obowiązkiem kredytobiorcy jest zwrot wykorzystanych środków w czasie wskazanym w umowie kredytu. Zwrot może być dokonany jednorazowo, jednakże w praktyce częściej dochodzi do zwrotu kredytu w ratach. Ponadto, kredytobiorca zobowiązany jest do uiszczenia odsetek od kredytu wykorzystanego w rzeczywistości, a jeżeli zwrot został dokonany z opóźnieniem – również do uiszczenia odsetek za opóźnienie.
Kredytobiorca musi ponadto uiścić na rzecz banku stosowną prowizję za fakt udzielenia i postawienia środków pieniężnych kredytobiorcy. Związane z tym są również koszty obsługi prawnej kredytu.
Roszczenia ze stosunków kredytowych przedawniają się z upływem trzech lat od dnia wystąpienia zdarzenia, uzasadniającego powstanie roszczenia (przykładowo złamanie tajemnicy bankowej przez bank powoduje powstanie po stronie kredytobiorcy roszczenia odszkodowawczego), bądź od dnia wymagalności (przykładowo brak uregulowania konkretnej raty kredytowej w terminie).
Jeżeli potrzebujesz pomocy z zakresu obsługi prawnej kredytu, wdrożenia programu naprawczego bądź złożenia wniosku o odroczenie spłaty rat w czasie z uwagi na sytuację osobistą – skontaktuj się z prawnikami z Kancelarii Urban w Rzeszowie – zadzwoń – 884 888 536 i umów się na spotkanie.
Więcej artykułów można znaleźć w tym miejscu:
Autor: Tomasz Kisielka – Kancelaria Adwokacka Urban z Rzeszów
