Photo by Parrish Freeman on Unsplash
Przepisy regulujące prawo zamówień publicznych w niezmienionym kształcie obowiązywały w polskim porządku prawnym przez blisko 15 lat. W miarę upływu czasu i zmieniających się realiów, konieczność zmian była z roku na rok coraz dobitniej sygnalizowana. Pewne niedomagania uprzedniej regulacji prawnej, zniechęcały bowiem wykonawców do ubiegania się o zamówienia publiczne, co odzwierciedlała systematycznie spadająca liczba ofert w przeprowadzanych postępowaniach. Niedostosowane do panującej koniunktury przepisy wymagały więc swego rodzaju aktualizacji.
Przepisy nowego Prawa zamówień publicznych weszły w życie z dniem 1 stycznia 2021 r. Nowelizacja przyniosła wiele zmian dotyczących zasad udzielania zamówień publicznych, będących jedną z najważniejszych form oddziaływania sektora publicznego na gospodarkę. Nowe przepisy są bardziej przejrzyste, a ich istotą jest dążenie do uzyskania jak najlepszego pod względem jakości produktu lub usługi. Środek ciężkości został więc słusznie przeniesiony ze skupiania się wyłącznie na spełnieniu wymogów formalnych i zaoferowaniu najniższej ceny na zasadę efektywności, dotyczącą dostarczanych towarów i usług oraz ich znaczenie dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa. Bardzo istotną i pozytywną zmianą jest również to, że została zwiększona rola współpracy pomiędzy zamawiającym a wykonawcą na etapie przygotowania postępowania, a następnie przy realizacji zamówienia publicznego.
Przede wszystkim wprowadzono uproszczoną procedurę w przetargach poniżej progów unijnych – uściślając zmiana ta dotyczy zamówień krajowych, z których całkowicie usunięty został tryb nieograniczony udzielania zamówień publicznych. W związku z tym zamówienia poniżej 130 000 zł będą mogły być udzielane w dotychczas nieznanym – trybie podstawowym. Gwarantuje on mniejszy stopień sformalizowania oraz daje większą elastyczność w procesie udzielania zamówień publicznych. Nowe przepisy przewidują również zastosowanie uproszczonych procedur również w przypadku konkursów.
Bardzo istotną zmianą wprowadzoną na mocy omawianej nowelizacji prawa zamówień publicznych jest również to, że dokonuje ona wyraźnego podziału procedury dla zamówień unijnych od zamówień krajowych. W przypadku zamówień krajowych została zwiększona rola procedur negocjacyjnych, co jest wyrazem dążenia ustawodawcy do zwiększenia konkurencyjności procedur, zmniejszenia stopnia ich sformalizowania oraz wyeliminowania barier formalnych dla potencjalnych wykonawców. Nowe przepisy, w przypadku udzielania zamówień na powszechnie dostępne usługi i dostawy, usunęły tryb zapytania o cenę oraz przetargu nieograniczonego. Wprowadzona została również pełna elektronizacja postępowań krajowych (analogicznie do funkcjonującej już od 2018 r. elektronizacji postępowań unijnych). Oznacza to, że od wejścia w życie nowelizacji, oferty we wszystkich postępowaniach muszą zostać złożone elektronicznie. W przypadku niezastosowania się do tego wymogu i złożenia oferty w formie papierowej będzie skutkowało jej odrzuceniem.
Ważną zmianą z punktu widzenia przedsiębiorców ubiegających się o udzielenie zamówienia publicznego jest wprowadzenie przepisów regulujących mechanizmy zabezpieczające przed wzrostem kosztów realizacji zamówienia. Nowelizacja zakłada, że przy wzroście kosztów, które musza ponieść wykonawcy np. na skutek podniesienia cen materiałów budowlanych, następować ma odpowiednia waloryzacja przysługującego im wynagrodzenia. Zasada ta również działa w przypadku spadku cen związanych z realizacją zamówienia – wówczas wykonawcy mają podzielić się zyskiem z zamawiającym.
Nowe przepisy wprowadzają również obowiązkowe zaliczki i płatności częściowe w przypadku umów o zamówienie publiczne trwających dłużej niż 12 miesięcy. Jest to rozwiązanie, które zrywa z dotychczasową koniecznością oczekiwania na zapłatę aż do momentu całkowitego wywiązania się z umowy. Wykonawcy, którzy są związani dłuższą umową z zamawiającą będą więc mogli otrzymywać płatności cykliczne – zaliczki lub płatności częściowe – co przyczyni się do poprawy ich płynności finansowej na etapie realizacji zamówienia publicznego. Zmniejszy to również ryzyko niewykonania umowy ze względu na ewentualne problemy finansowe wykonawcy.
Co więcej wykonawcy, na mocy znowelizowanych przepisów, wnoszą mniejsze o połowę zabezpieczenia oraz wadia, w przypadku zamówień poniżej progów unijnych. Ograniczony został próg wysokości zabezpieczenia do 5% ceny, a 10% zabezpieczenia jest możliwe jedynie gdy jest to uzależnione przedmiotem zamówienia lub wystąpieniem opisanego w dokumentacji ryzyka związanego z realizacją zamówienia. Z kolei wysokość wadiów przedstawia się następująco – w przypadku zamówień krajowych została obniżona do 1,5% wartości zamówienia netto, a w przypadku zamówień unijnych wysokość ta została obniżona do 3% wartości zamówienia netto. Zamawiający ma również możliwość dokonania pełnego zwrotu zabezpieczenia po realizacji zamówienia, a częściowego zwrotu – po częściowej realizacji zamówienia, o ile w umowie została przewidziana taka możliwość.
Do prawa zamówień publicznych został również wprowadzony katalog niedozwolonych postanowień umownych, zwanych klauzulami abuzywnymi. Doszło więc do wyeliminowania umów zawierających postanowienia naruszające w znacznym stopniu równowagę stron. Wprowadzone klauzule abuzywne dotyczą m. in. zakazu ustalania odpowiedzialności wykonawcy za opóźnienie, możliwości ograniczenia zakresu zamówienia przez zamawiającego czy możliwości ograniczenia zakresu zamówienia przez zamawiającego bez wskazania minimalnej wartości bądź wielkości świadczenia stron. Ustawodawca w nowych przepisach doprecyzował również zawartość umowy o zamówienie publiczne poprzez wskazanie obowiązkowych postanowień umów oraz zasad określania terminy wykonania zamówienia. W treści umowy o zamówienie publiczne powinno również zostać zawarte postanowienie wyznaczające zasady waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy, ewaluacji realizacji umowy czy wprowadzające obowiązek stosowania, wspomnianych już wcześniej, płatności cyklicznych – zaliczek i płatności częściowych – w przypadku umów zawieranych na okres powyżej 12 miesięcy.
Ponadto nowe prawo zamówień publicznych wprowadza szereg zmian związanych z realizacją środków ochrony wykonawców i zamawiających, a mianowicie zostały wprowadzone zmiany w zakresie postępowania przed Krajową Izbą Odwoławczą(KIO) oraz w zakresie ujednolicenia orzecznictwa w zakresie zamówień publicznych. W przypadku zamówień o wartości równiej lub przekraczającej progi unijne, w celu usprawnienia postępowania przed KIO, będą orzekać składy 3-osobowe. Na mocy nowych przepisów doszło do obniżenia opłaty od skargi na orzeczenie KIO – z pięciokrotności opłaty wniesionej do izby na trzykrotność, oraz wydłużono termin na wniesienie skargi do sądu na orzeczenie KIO – obecnie wynosi on 14 dni. Ponadto wykonawcy mogą korzystać ze środków ochrony prawnej bez względu na wartość przedmiotu zamówienia. Nowe przepisy wprowadziły zasadę, że sądem właściwym do orzekania w sprawie rozpatrzenia skargi na orzeczenia KIO będzie Sąd Okręgowy w Warszawie. Nowe przepisy zawierają również regulacje, które ułatwiają stronom postepowania dostęp do środków ochrony prawnej m. in. poprzez poszerzenie prawa do odwołania w zamówieniach krajowych, obniżenie wysokości opłaty od skargi do sądu okręgowego, przyznanie prawa do środków odwoławczych również przy usługach społecznych niezależnie od wartości zamówienia oraz przyznanie stronom postępowania odwoławczego możliwości do wniesienia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego. Na mocy nowelizacji został również utworzony Komitet ds. Kontroli Zamówień Publicznych. Jego zadaniem jest propagowanie dobrych praktyk w zakresie standardów kontroli zamówień oraz współpraca i wymiana informacji pomiędzy organami kontrolującymi zamówienia publiczne.
Jedną z najbardziej kluczowych zmian, które przyniosła nowelizacja przepisów ustawy prawo zamówień publicznych, jest wprowadzenie nowych obowiązków analitycznych przy postępowania przekraczających progi unijne. Mianowicie przed wszczęciem postępowania przy zamówieniach powyżej progów unijnych zamawiający musi dopełnić następujących obowiązków:
Ustawodawca wprowadził również obszerne zmiany dotyczące otwarcia ofert ich badania oraz podstaw ich odrzucenia. Przede wszystkim został zredukowany formalizm dotyczący zasad otwarcia ofert – zamawiający może dokonać otwarcia ofert nawet w dniu następującym pod dniu, w którym upłynął termin ich składania, i nie skutkuje to już unieważnieniem przetargu. Co więcej, zgodnie z wprowadzonymi zmianami zamawiający ma jedynie obowiązek udostępnienia informacji na temat otwartych ofert na stronie internetowej i to wyłącznie co do danych pozwalających na identyfikację wykonawcy oraz zaoferowanej przez niego ceny. W kwestii odrzucenia ofert, nowe przepisy podają katalog na podstawie którego można go dokonać. Mianowicie oferty złożone:
Nowa ustawa wprowadza również nowe zasady badania ofert dotyczących zamówień powyżej progów unijnych, z zastosowaniem odwróconej procedury oceny ofert. W praktyce wygląda to tak, że jeżeli wykonawca, który został najwyżej oceniony nie wykazuje spełnienia warunków lub braku podstaw wykluczenia, zamawiający jest obowiązany do ponowienia czynności badania i oceny pozostałych ofert. Musi więc skierować do wykonawcy wezwanie do złożenia dokumentów podmiotowych i kontynuować całą procedurę aż do udzielenie zamówienia lub unieważnienia postępowania.
Wprowadzona nowelizacja niesie więc za sobą największa zmianę od czasu wprowadzenia pierwszych przepisów regulujących kwestie związane z zamówieniami publicznymi. Należy ocenić ją zasadniczo pozytywnie ponieważ wprowadzone przepisy sprawiają, że cała procedura związana z udzieleniem i realizacją zamówienia publicznego jest bardziej przystępna dla wykonawców.
Jeżeli zainteresował Cię temat lub masz jakieś pytania skontaktuj się z nami zadzwoń – 884 888 536 lub napisz: sekretariat@kancelariaurban.com i umów się na konsultacje.
Kancelaria Adwokacka Urban z Rzeszowa Adwokat Jakub Urban i Adwokat Ewelina Urban specjalizują się w bieżącej i doraźnej obsłudze podmiotów biznesowych.
Więcej artykułów można znaleźć w tym miejscu:
autor: Martyna Gimlewicz Kancelaria Adwokacka Urban Rzeszów
